Daftar bahasa di Indonesia
Bagian dari seri artikel mengenai |
Budaya di Indonesia |
---|
![]() |
Masyarakat |
Seni dan sastra |
Lainnya |
Simbol |
![]() Portal Indonesia |
Halaman ini memuat daftar bahasa di Indonesia berdasarkan pulau utama. Daftar ini tidak dimaksudkan sebagai suatu daftar yang lengkap atau selalu terbarui. Jika Anda melihat artikel yang seharusnya tercantum di sini, silakan sunting halaman ini dan tambahkan pranala ke artikel tersebut. Gunakan perubahan terkait untuk melihat perubahan terbaru dari artikel-artikel yang tercantum pada halaman ini.
Indonesia memiliki 718 bahasa daerah[1] dan bahasa Indonesia itu sendiri sebagai bahasa resmi nasional. Meskipun dipahami dan dituturkan oleh lebih dari 90% warga Indonesia, Bahasa Indonesia bukanlah bahasa ibu bagi kebanyakan penuturnya. Sebagian besar warga Indonesia menggunakan salah satu dari 748 bahasa yang ada di Indonesia di bawah ini sebagai bahasa ibu.[2] Penutur Bahasa Indonesia kerap kali menggunakan versi sehari-hari (kolokial) dan/atau mencampuradukkan dengan dialek Melayu lainnya atau bahasa Indonesia.
Berdasarkan data BPS di tahun 2015, maka hanya terdapat empat belas bahasa daerah yang memiliki penutur di atas 1.000.000 jiwa atau sekitar 69.22% dari sekitar 252.200.000 jiwa total penduduk Indonesia.[3] Adapun ke-14 bahasa daerah dengan jumlah penutur terbanyak di Indonesia tersebut adalah:[4][5]
- Bahasa Jawa (84.300.000 jiwa penutur)
- Bahasa Sunda (42.000.000 jiwa penutur)
- Bahasa Melayu (13.040.000 jiwa penutur)
- Bahasa Batak (7.045.000 jiwa penutur)
- Bahasa Madura (6.770.000 jiwa penutur)
- Bahasa Minangkabau (5.530.000 jiwa penutur)
- Bahasa Betawi (5.000.000 jiwa penutur)
- Bahasa Bugis (5.000.000 jiwa penutur)
- Bahasa Aceh (3.500.000 jiwa penutur)
- Bahasa Bali (3.330.000 jiwa penutur)
- Bahasa Makassar (2.130.000 jiwa penutur)
- Bahasa Sasak (2.100.000 jiwa penutur)
- Bahasa Lampung (1.834.000 jiwa penutur)
- Bahasa Gorontalo (1.000.000 jiwa penutur)
UU Nomor 8 Tahun 2016 juga menyebutkan tentang Bahasa Isyarat Indonesia, yang digunakan oleh 2.000.000 jiwa penutur.
Sumatra[sunting | sunting sumber]
Nama bahasa | Kode bahasa |
---|---|
Bahasa Aceh | ace |
Bahasa Bangka | mfb |
Bahasa Batak Alas-Kluet | btz |
Bahasa Batak Angkola | akb |
Bahasa Batak Mandailing | btm |
Bahasa Batak Simalungun | bts |
Bahasa Batak Toba | bbc |
Bahasa Col | liw |
Bahasa Dairi | bd |
Bahasa Duano | dup |
Bahasa Enggano | eno |
Bahasa Gayo | gay |
Bahasa Haji | hji |
Bahasa Kaur | vkk |
Bahasa Karo | bk |
Bahasa Kerinci | kvr |
Bahasa Komering | kge |
Bahasa Kubu | kvb |
Bahasa Lampung Api | ljp |
Bahasa Lampung Nyo | abl |
Bahasa Loncong | lce |
Bahasa Lubu | lcf |
Bahasa Melayu | zlm |
Bahasa Melayu Tengah | pse |
Bahasa Melayu Jambi | jax |
Bahasa Mentawai | mwv |
Bahasa Minangkabau | min |
Bahasa Musi | mui |
Bahasa Nias | niha |
Bahasa Ocu | okr |
Bahasa Pekal | pel |
Bahasa Rejang | rej |
Bahasa Sikule | skh |
Bahasa Simeulue | smr |
Bahasa Serawai | srw |
Bahasa Tamil | tam |
Bahasa Hindi | hin |
Jawa[sunting | sunting sumber]
- Bahasa Baduy [bac]
- Bahasa Betawi [bew]
- Bahasa Javindo [jvd]
- Bahasa Jawa [jav]
- Bahasa Banyumasan [bms]
- Bahasa Kangean [kkv]
- Bahasa Cirebon [crb]
- Bahasa Madura [mad]
- Bahasa Osing [osi]
- Bahasa Pecok [pey]
- Bahasa Sanskerta [san]
- Bahasa Sunda [sun]
- Bahasa Tengger [tes]
- Bahasa Arab Peranakan
- Bahasa Arab [ara]
- Bahasa Tionghoa Peranakan atau Bahasa Indonesia Peranakan
- Bahasa Mandarin [cmn]
- Bahasa Hakka [hak]
- Bahasa Hokkien
- Bahasa Kanton [yue]
- Bahasa Min Dang [cdo]
- Bahasa Min Nan [nan]
- Bahasa India Peranakan
- Bahasa Hindi [hin]
- Bahasa Tamil [tam]
- Bahasa Sindhi [snd]
- Bahasa Punjabi [pan]
- Bahasa Gujarati [guj]
- Bahasa Bengali [ben]
Nusa Tenggara[sunting | sunting sumber]
- Bahasa Abui [abz]
- Bahasa Adang [adn]
- Bahasa Adonara [adr]
- Bahasa Alor [aol]
- Bahasa Amarasi [aaz]
- Bahasa Anakalangu [akg]
- Bahasa Bali [ban]
- Bahasa Benkala (bahasa isyarat) [bqy]
- Bahasa Bilba [bpz]
- Bahasa Bima [bhp]
- Bahasa Blagar [beu]
- Bahasa Bunak [bfn]
- Bahasa Dela-Oenale [row]
- Bahasa Dengka [dnk]
- Bahasa Dhao [nfa]
- Bahasa Ende [end]
- Bahasa Hamap [hmu]
- Bahasa Helong [heg]
- Bahasa Ile Ape [ila]
- Bahasa Kabola [klz]
- Bahasa Kafoa [kpu]
- Bahasa Kamang [woi]
- Bahasa Kambera [xbr]
- Bahasa Kedang [ksx]
- Bahasa Kelon [kyo]
- Bahasa Kemak [kem]
- Bahasa Ke’o [xxk]
- Bahasa Kepo’ [kuk]
- Bahasa Kodi [kod]
- Bahasa Komodo [kvh]
- Bahasa Kui [kvd]
- Bahasa Kula [tpg]
- Bahasa Lamaholot [slp]
- Bahasa Lamalera [lmr]
- Bahasa Lamatuka [lmq]
- Bahasa Lamboya [lmy]
- Bahasa Lamma [lev]
- Bahasa Laura [lur]
- Bahasa Lembata
- Bahasa Lembata Selatan [lmf]
- Bahasa Lembata Barat [lmj]
- Bahasa Levuka [lvu]
- Bahasa Lewo Eleng [lwe]
- Bahasa Lewotobi [lwt]
- Bahasa Li’o [ljl]
- Bahasa Lole [llg]
- Bahasa Melayu
- Bahasa Melayu Bali [mhp]
- Bahasa Melayu Kupang [mkn]
- Bahasa Melayu Larantuka [lrt]
- Bahasa Mamboru [mvd]
- Bahasa Manggarai [mqy]
- Bahasa Nage [nxe]
- Bahasa Nasal [nsy]
- Bahasa Nedebang [nec]
- Bahasa Ngad’a [nxg]
- Bahasa Ngad’a Timur [nea]
- Bahasa Palu’e [ple]
- Bahasa Portugis [por]
- Bahasa Rajong [rjg]
- Bahasa Rembong [reb]
- Bahasa Retta [ret]
- Bahasa Ringgou [rgu]
- Bahasa Riung [riu]
- Bahasa Rongga [ror]
- Bahasa Sabu [hvn]
- Bahasa Sasak [sas]
- Bahasa Sawila [swt]
- Bahasa Sika [ski]
- Bahasa So’a [ssq]
- Bahasa Sumbawa [smw]
- Bahasa Tereweng [twg]
- Bahasa Termanu [twu]
- Bahasa Tetun [tet]
- Bahasa Tewa [twe]
- Bahasa Tii [txq]
- Bahasa Uab Meto [aoz]
- Bahasa Wae Rana [wrx]
- Bahasa Wanukaka [wnk]
- Bahasa Wejewa [wew]
- Bahasa Wersing [kvw]
Kalimantan[sunting | sunting sumber]
Bahasa-bahasa di Kalimantan merupakan bahasa Austronesia dari rumpun Malayo-Polynesia yaitu:
- Malayic-Dayak (10)
- Ibanic /Dayak Laut(6)
- Bahasa Balau [BUG] (Sarawak)
- Bahasa Iban [IBA] (Suku Iban di Sarawak, Brunei, Kalimantan Barat)
- Bahasa Milikin [MIN] (Sarawak))
- Bahasa Mualansudah mqkang [MTD] (Suku Mualang, Sekadau, Kalimantan Barat)
- Bahasa Senganan/Dayak Islam,(Sekadau,Sanggau,Sintang,(Kalimantan Barat))
- Bahasa Seberuang [SBX] (Suku Seberuang, Sintang, Kalimantan Barat)
- Bahasa Sebuyau[SNB] (Sarawak))
- Bahasa Keninjal [KNL] ( Melawi, Kalimantan Barat)
- Bahasa Kendayan [KNX] (Sanggau Ledo, Bengkayang, Kalimantan Barat)
- Bahasa Selako [SKL] (Selakau, Sambas, Kalimantan Barat)
- Bahasa-bahasa Malayic Dayak [XDY] (Kalimantan Barat dan Kalimantan Tengah)
- Ibanic /Dayak Laut(6)
Bahasa Barito/Rumpun Ot Danum[sunting | sunting sumber]
- Bahasa Barito (20 bahasa)
- Bahasa Barito timur
- Bahasa Barito timur bagian utara:
- Bahasa-bahasa Lawangan (lbx): Bahasa Lawangan, Bahasa Paser, Bahasa Benuaq, Bahasa Bentian, Dayak Bawo
- Bahasa Tawoyan [twy] (Kalimantan Tengah)
- Bahasa Barito timur bagian Tengah-Selatan
- Bagian Tengah:
- Bahasa Dusun Deyah [dun] (Suku Dusun Deyah, Kalimantan Selatan)
- Bagian Selatan:
- Bahasa Maanyan [mhy](Suku Maanyan, Kalimantan Tengah) dan (Suku Dayak Warukin, Suku Dayak Dusun Halong, Suku Dayak Samihim di Kalimantan Selatan)
- Bahasa Dusun Malang [duq] (Kalimantan Tengah)
- Bahasa Dusun Witu [duw] (Kalimantan Tengah)
- Bahasa Paku [pku] (Kalimantan Tengah)
- Bagian Tengah:
- Bahasa Barito timur bagian utara:
- Bahasa Barito barat:
- Bahasa Bahasar Barito barat bagian utara
- Bahasa Kohin [kkx] (Bahasa Seruyan)(Kalimantan Tengah)
- Bahasa Dohoi [otd] (Suku Ot Danum, Kalimantan Tengah)
- Bahasa Siang-Murung [sya] (Suku Siang Murung, Kalimantan Tengah)
- Bahasa Barito barat bagian selatan
- Bahasa Bakumpai [bkr] (Suku Bakumpai, Kalimantan Tengah dan Kalimantan Selatan)
- Dialek Katingan [kxg] (Katingan, Kalimantan Tengah)
- Bahasa Ngaju [nij] (Suku Ngaju, Kalimantan Tengah)
- Dialek Kahayan [xah](Kalimantan Tengah)
- Bahasa Bahasar Barito barat bagian utara
- Bahasa Barito Mahakam:
- Bahasa Tunjung [tjg] (Suku Tunjung, Kalimantan Timur)
- Bahasa Ampanang (apg) (Kalimantan Timur)
- Bahasa Barito timur
Bahasa Borneo Kayan-Murik[sunting | sunting sumber]
- Kayan-Murik (17 bahasa)
- Bahasa Kayan(Suku Kayan):
- Bahasa Bahau(bhv)(Suku Bahau, Kalimantan Timur)
- Bahasa Kayan Busang [bfg](Suku Busang, Kalimantan Timur)
- Bahasa Kayan Wahau [whu](Suku Bahau, Kalimantan Timur)
- Bahasa Kayan Mahakam [xay](Kutai Barat, Kalimantan Timur)
- Bahasa Kayan Sungai Kayan [xkn] (Malinau, Kalimantan Timur)
- Bahasa Kayan Baram [KYS] (Sarawak)
- Bahasa Kayan Rejang [REE] (Sarawak)
- Bahasa Kayan Mendalam[XKD] (Kalimantan Barat)
- Modang:
- Bahasa Modang [mxd] (Suku Modang, Kutai Kartanegara, Kalimantan Timur)
- Bahasa Segai [sge] (Berau, Kalimantan Timur)
- Punan Pegunungan Muller-Schwaner:
- Bahasa Aoheng [pni] (Suku Aoheng/Suku Penihing, Kalimantan Timur)
- Bahasa Punan Aput [pud] (Kalimantan Timur)
- Bahasa Punan Merah [puf] (Kalimantan Timur)
- Bahasa Uheng-Kereho [xke] (Kalimantan Barat)
- Bahasa Bukat [BVK] (Suku Bukat, Kalimantan Timur)
- Bahasa Hovongan [HOV] (Kalimantan Barat)
- Murik
- Bahasa Murik [MXR] (Sarawak)
- Bahasa Kayan(Suku Kayan):
Bahasa Dayak Darat/Klemantan[sunting | sunting sumber]
- Dayak Darat (16)
- Bahasa Ahe [AHE] (Suku Ahe, Kalimantan Barat)
- Bahasa Bekati' [BAT](Kalimantan Barat)
- Bahasa Biatah [BTH] (Sarawak)
- Bahasa Benyadu' [BYD] (Kalimantan Barat)
- Bahasa Djongkang [DJO] (Suku Jangkang, Jangkang, Sanggau, Kalimantan Barat)
- Bahasa DAYAK, LAND [DYK] (Suku Dayak Darat, Kalimantan Barat)
- Bahasa Lara' [LRA] (Kalimantan Barat)
- Bahasa Nyadu [NXJ] (Kalimantan Barat)
- Bahasa Ribun [RIR] (Suku Ribun, Kalimantan Timur)
- Bahasa Mali [SCG](Suku Dayak Mali di Balai, Sanggau, Kalimantan Barat)
- Bahasa Semandang [SDM] (Simpang Hulu, Ketapang, Kalimantan Barat)
- Bahasa Bukar Sadong [SDO] (Suku Bidayuh,Kembayan, Sanggau, Sarawak)
- Bahasa Jagoi [SNE] (Sarawak)
- Bahasa Sara [SRE] (Kalimantan Barat)
- Bahasa Tringgus [TRX] Sarawak)
- Bahasa Kembayan [XEM] (Kembayan, Sanggau, Kalimantan Barat)
Bahasa Borneo Timur Laut[sunting | sunting sumber]
- Borneo Timur Laut(84)
- Melanau-Kajang (13)
- Kajang (7)
- Bahasa Bukitan [BKN] (Sarawak)
- Bahasa Kajaman [KAG] (Sarawak)
- Bahasa Lahanan [LHN] (Sarawak)
- Bahasa Punan Batu 1 [PNM] (Sarawak)
- Bahasa Sekapan [SKP] (Sarawak)
- Bahasa Sian [SPG] (Sarawak)
- Bahasa Ukit [UMI] (Sarawak)
- Melanau (6)
- Bahasa Daro-Matu [DRO] (Sarawak))
- Bahasa Kanowit [KXN] (Sarawak))
- Bahasa Melanau [MEL] (Suku Dayak Melanau, Sarawak)
- Bahasa Sibu [SDX] (Sibu, Sarawak)
- Bahasa Seru [SZD] (Sarawak)
- Bahasa Tanjong [TNJ] (Malaysia (Sarawak)
- Kajang (7)
- Sarawakan Utara (37)
- Berawan-Lower Baram (6)
- Berawan (1)
- Bahasa Berawan [LOD] (Sarawak)
- Lower Baram (5)
- Central (5)
- A (2)
- Bahasa Belait [BEG] (Distrik Belait, Brunei)
- Bahasa Kiput [KYI] (Sarawak)[6]
- B (3)
- Bahasa Lelak [LLK] (Malaysia (Sarawak))
- Bahasa Narom [NRM] (Malaysia (Sarawak))
- Bahasa Tutong (barat)/Bahasa Tutong 2 [TTG] (Distrik Tutong, Brunei)
- A (2)
- Central (5)
- Berawan (1)
- Bintulu (1)
- Bahasa Bintulu [BNY] (Malaysia (Sarawak))
- Bahasa Dayic
- Kelabitic:
- Bahasa Lundayeh [lnd] (Suku Lundayeh, Malinau, Kaltim, Sabah, Brunei, Sarawak)
- Bahasa Putoh [put] (Kalimantan Timur)
- Bahasa Lengilu [lgi] (Kalimantan Timur)
- Bahasa Sa'ban [SNV] (Kalimantan)
- Bahasa Tring [TGQ] (Sarawak)
- Murutic:Bahasa Kelabit [KZI] (Sarawak)
- Murut:
- Bahasa Okolod [kqv] (Kalimantan Timur)
- Bahasa Selungai Murut [slg] (Kalimantan Timur)
- Bahasa Keningau Murut [KXI] (Keningau, Sabah)
- Bahasa Tagal Murut [MVV] (Suku Tagol, Malinau, Sabah)
- Bahasa Paluan [PLZ] (Sabah)
- Bahasa Timugon Murut [TIH] (Sabah)
- Northern (1)
- Bahasa Baukan [BNB] (Sabah)
- Tidung:
- Bahasa Tidung(tid) (Suku Tidung, Tarakan, Kalimantan Timur)
- Bahasa Bulungan(blj) (Suku Bulungan, Bulungan, Kalimantan Timur)
- Bahasa Sembakung Murut (sbr) (Nunukan, Kalimantan Timur)
- Bahasa Kalabakan [KVE] (Kalabakan, Sabah)
- Bahasa Serudung Murut [SRK] (Sabah)
- Murut:
- Kelabitic:
- Kenyah (12):
- Bahasa Kenyah Utama (Suku Kenyah):
- Dialek Kenyah Sungai Bahau [bwv] (Malinau, Kalimantan Timur)
- Dialek Kenyah Sungai Kayan [knh] (Malinau-Bulungan Kalimantan Utara)
- Dialek Kenyah Kelinyau [xkl] (Kalimantan Timur)
- Dialek Kenyah Mahakam [xkm] (Kutai Barat, Kalimantan Timur)
- Dialek Kenyah Bakung [boc]
- Bahasa Punan Tubu [puj]
- Dialek Kenyah Lebu Kulit [klc]
- Dialek Kenyah Lepu Tau [klp]
- Dialek Kenyah Lepu Timai [klu]
- Dialek Kenyah Lepu Jalan [klj]
- Dialek Kenyah Uma Lasan [kul]
- Dialek Kenyah Uma Lim [kuu]
- Dialek Kenyah Uma Baka [kub]
- Dialek Kenyah Uma Lung [kuw]
- Dialek Kenyah Lepu Kuda [kle]
- Sebob:
- Dialek Kenyah Wahau [whk] (Kalimantan Timur)
- Dialek Kenyah Tutoh [TTW] (Sarawak)
- Bahasa Kenyah Utama (Suku Kenyah):
- Berawan-Lower Baram (6)
- Rejang-Sajau:
- Bahasa Basap [bdb] (Suku Basap di Kalimantan Timur)
- Bahasa Burusu [bqr] (Suku Burusu di Kalimantan Timur)
- Bahasa Punan Merap [puc] (Kalimantan Timur)
- Bahasa Sajau Basap [sjb] (Kalimantan Timur)
- Bahasa Punan Bah-Biau [PNA] (Malaysia (Sarawak))
- Sabahan (29)
- Dusunic (23)
- Bisaya (5)
- Southern (3)
- Dialek Bisaya Brunei [BSB] (Brunei)
- Dialek Bisaya Sarawak [BSD] (Sarawak)
- Bahasa Tutong/Tutong 1 [TTX] (Brunei)
- Dialek Bisaya Sabah [BSY] (Sabah)
- Bahasa Tatana [TXX] (Sabah)
- Southern (3)
- Dusun (17)
- Central (6)
- DUSUN, CENTRAL [DTP] (Sabah)
- Bahasa Kota Marudu Tinagas [KTR] (Kota Marudu, Sabah)
- DUSUN, SUGUT [KZS] (Sabah)
- DUSUN, TAMBUNAN [KZT] (Sabah)
- Bahasa Minokok [MQQ] (Sabah)
- DUSUN, TEMPASUK [TDU] (Sabah)
- Eastern (1)
- KADAZAN, LABUK-KINABATANGAN [DTB] (Sabah)
- Bahasa Gana [GNQ] (Sabah)
- KADAZAN, COASTAL [KZJ] (Sabah)
- KADAZAN, KLIAS RIVER [KQT] (Sabah)
- Bahasa Kimaragang [KQR] (Sabah)
- Bahasa Kota Marudu Talantang [GRM] (Sabah)
- Bahasa Kuijau [DKR] (Sabah)
- Bahasa Lotud [DTR] (Sabah)
- Bahasa Papar [DPP] (Sabah)
- Bahasa Rungus [DRG] (Sabah)
- Bahasa Tebilung [TGB] (Sabah)
- Central (6)
- Unclassified (1)
- Bahasa Dumpas [DMV] (Sabah)
- Bisaya (5)
- Ida'an (1)
- Bahasa Ida'an [DBJ] (Sabah)
- Dusunic (23)
- Paitanic (5)
- Bahasa Abai Sungai [ABF] (Sabah)
- Bahasa Tombonuwo [TXA] (Sabah)
- Upper Kinabatangan (3)
- KINABATANGAN, UPPER [DMG] (Sabah)
- LOBU, LANAS [RUU] (Sabah)
- LOBU, TAMPIAS [LOW] (Sabah)
- Melanau-Kajang (13)
Bahasa Borneo Punan-Nibong[sunting | sunting sumber]
- Punan-Nibong (2)
- PENAN, EASTERN [PEZ] (Malaysia (Sarawak))
- PENAN, WESTERN [PNE] (Malaysia (Sarawak))
Bahasa Malayic[sunting | sunting sumber]
- Malayic
- Malayan
- Bahasa Melayu Lokal:
- Bahasa Melayu (Suku Melayu, Kalimantan Barat dan Kalimantan Tengah)
- Bahasa Melayu Kokos (coa) Suku Kokos di Tawau, Sabah
- Bahasa Banjar (bjn) (Suku Banjar, Kalimantan Selatan, Kalimantan Timur, Kalimantan Tengah)
- Bahasa Berau (bve) (Suku Berau, Berau, Kalimantan Timur)
- Bahasa Bukit (bvu) (Suku Bukit, Kalimantan Selatan)
- Bahasa Brunei (kxd) (Suku Brunei) di (Brunei,Sarawak,Sabah)
- Bahasa Kutai (Suku Kutai):
- Dialek Tenggarong - Melayu Kutai (vkt) (Tenggarong, Kutai Kartanegara, Kalimantan Timur)
- Dialek Kota Bangun - Melayu Kutai (mqg) (Kota Bangun, Kutai Kartanegara, Kalimantan Timur)
- Bahasa Melayu Lokal:
- Malayan
Sulawesi[sunting | sunting sumber]
Sulawesi adalah pulau dengan jumlah bahasa terbanyak ketiga di dunia, setelah Pulau Papua dan Pulau Kalimantan
Berikut ini merupakan daftar bahasa di Sulawesi menurut rumpun bahasa. Bahasa-bahasa di Sulawesi terbagi dalam 5 rumpun bahasa, yaitu: Celebic, Filipina, Melayik, Sama-Bajau, dan Sulawesi Selatan.
Menurut Sulawesi Language AllianceSulawesi Statistics, dari 114 bahasa yang dipertuturkan di Sulawesi,
- 4 bahasa memiliki lebih dari 1 juta penutur Bugis, Makasar, Melayu Manado, dan Gorontalo;
- 20 bahasa memiliki 100.000 hingga 1 juta penutur, artinya 90 bahasa memiliki kurang dari 100.000 penutur;
- 50 bahasa memiliki kurang dari 10.000 penutur; dan
- 23 bahasa memiliki kurang dari 100.000 penutur;
Dari bahasa-bahasa tersebut, 40 di antaran digolongkan 'Aman' dari segi jumlah penutur; 37 bahasa 'Rawan' dan 31 bahasa 'Terancam', sementara sisanya belum diketahui statusnya karena kurangnya informasi. Sulawesi adalah pulau dengan jumlah bahasa terbanyak ketiga di dunia, setelah Pulau Papua dan Pulau Kalimantan
Berikut ini merupakan daftar bahasa di Sulawesi menurut rumpun bahasa. Bahasa-bahasa di Sulawesi terbagi dalam 5 rumpun bahasa, yaitu: Celebic, Filipina, Melayik, Sama-Bajau, dan Sulawesi Selatan.
Menurut Sulawesi Language AllianceSulawesi Statistics, dari 114 bahasa yang dipertuturkan di Sulawesi,
- 4 bahasa memiliki lebih dari 1 juta penutur Bugis, Makasar, Melayu Manado, dan Gorontalo;
- 20 bahasa memiliki 100.000 hingga 1 juta penutur, artinya 90 bahasa memiliki kurang dari 100.000 penutur;
- 50 bahasa memiliki kurang dari 10.000 penutur; dan
- 23 bahasa memiliki kurang dari 100.000 penutur;
Dari bahasa-bahasa tersebut, 40 di antaran digolongkan 'Aman' dari segi jumlah penutur; 37 bahasa 'Rawan' dan 31 bahasa 'Terancam', sementara sisanya belum diketahui statusnya karena kurangnya informasi.
Rumpun bahasa Sulawesi[sunting | sunting sumber]
Rumpun bahasa Sulawesi atau Celebic merupakan rumpun terbesar di Sulawesi, terdiri 64 bahasa dari 114 bahasa di Sulawesi.
Nama | ISO 639-3 | Jumlah penutur | Dialek | Sumber |
---|---|---|---|---|
Andio | bzb | 1.700 | - | Ethnologue |
Bada | bhz | 10.000 | Bada, Ako | Ethnologue |
Bahonsuai | bsu | 200 | - | Ethnologue |
Balaesang | bls | 3.200 | - | Ethnologue |
Balantak | blz | 30.000 | - | Ethnologue |
Bambam | ptu | 22.000 | Bambam Hulu, Salu Mokanam, Bumal, Mehalaan, Pattae’, Matangnga, Issilita’, Pakkau | Ethnologue |
Banggai | bgz | 125.000 | Banggai barat, Banggai timur | Ethnologue |
Baras | brs | 250 | - | Ethnologue |
Batui | zbt | 2.900 | - | Ethnologue |
Behoa | bep | 8.000 | - | Ethnologue |
Boano | bzl | 2.700 | - | Ethnologue |
Bobongko | bgb | 1.500 | - | Ethnologue |
Bonerate | bna | 9.500 | Bonerate, Kalaotoa | Ethnologue |
Bungku | bkz | 21.500 | Bungku, Routa, Tulambatu, Torete (To Rete), Landawe, Waia | Ethnologue |
Busoa | bup | 2.300 | - | Ethnologue |
Cia-cia | cia | 79.000 | Kaesabu, Sampolawa (Mambulu-Laporo), Wabula, Masiri | Ethnologue |
Dondo | dok | 13.000 | - | Ethnologue |
Kaili Da'a | kzf | 35.000 | Da'a (Pekawa, Pekava, Pakawa), Inde | Ethnologue |
Kaili Ledo | lew | 234.000 | Ledo (Palu), Doi (Pantoloan Dan Kayumalue),
Ado (Pakuli), Edo, Tado (Ri Io, To ri Io, Torio, Toriu), Tara (Parigi), Rai (Sindue-Tawaili, Tawaili-Sindue), Raio (Kori), Ija (Sigi), Taa (Palolo), Ta’a (Sausu, Dolago-Sausu). |
Ethnologue |
Kaili Rai | lew | 100.000 | Mamboro, Taipa, Tawaeli, Nupabomba, Wombo, Labuan, Toaya, Sindue tobata, Sirenja | Ethnologue
|
Kaili Doi | doi | 27.000 | Pantoloan (Pantoloan panau, Ova, Lambagu, Wara, Kayumaboko, Limoyo), Kayumalue, Guntarano | Ethnologue |
Kaili Unde | unz | 20.000 | Lole, Ganti | Ethnologue |
Kaimbulawa | zka | 2.200 | Lontoi, Kambe-Kambero | Ethnologue |
Kalao | kly | 500 | - | Ethnologue |
Kamaru | kgx | 3.500 | - | Ethnologue |
Kioko | ues | 1.000 | Kioko, Kombowa | Ethnologue |
Kodeoha | vko | 1.500 | - | Ethnologue |
Koroni | xkq | 500 | - | Ethnologue |
Kulisusu | vkl | 22.000 | - | Ethnologue |
Kumbewaha | xks | 3.400 | - | Ethnologue |
Laiyolo | lji | 800 | Barang-Barang (Loa, Loa', Lowa), Laiyolo (Lajolo, Layolo) | Ethnologue |
Lasalimu | llm | 1.700 | - | Ethnologue |
Lauje | law | 44.000 | Ampibabo | Ethnologue |
Liabuku | lix | 75 | - | Ethnologue |
Lindu | kwl | 2.000 | - | Ethnologue |
Moma | myl | 5.500 | - | Ethnologue |
Mori Atas | mzq | 16.100 | Aikoa | Ethnologue |
Mori Bawah | xmz | 16.100 | Tambe’e, Nahina, Petasia, Soroako, Karonsie | Ethnologue |
Moronene | mqn | 37.000 | Wita Ea (Rumbia, Poleang), Tokotu’a (Tokotu'a/Kabaena) | Ethnologue |
Muna | mnb | 300.000 | Muna baku (Muna utara), Tiworo (Muna timur), Gu, Lakudo, Mawasangka, Kadatua, Siompu, Katobengke, Burukene, Laompo, Kapontori | Ethnologue |
Napu | npy | 6.000 | - | Ethnologue |
Padoe | pdo | 6.000 | - | Ethnologue |
Pamona | pmf | 106.000 | Pamona, Laiwonu (Iba), Rapangkaka (Aria), Tomoni, Tobau (Tobao, Tobalo, Bare'e), Tokondindi, Topada, Taa (Wana, Topotaa) | Ethnologue |
Pancana | pnp | 6.000 | Kapontori (Akido), Kalende (Lawele), Labuandiri | Ethnologue |
Pendau | ums | 4.500 | - | Ethnologue |
Rahambuu | raz | 5.000 | - | Ethnologue |
Rampi | lje | 8.000 | Rampi (Lambu), Rato | Ethnologue |
Saluan | loe | 74.000 | Loinang (Saluan pesisir, Lingketeng), Baloa’ Kohumamahon, Kahumamahon, Luwuk, Kintom-Pagimana-Boalemo | Ethnologue |
Sarudu | sdu | 4.000 | Nunu', Kulu (Lariang) | Ethnologue |
Sedoa | tvw | 600 | - | Ethnologue |
Taje | pee | 350 | - | Ethnologue |
Tajio | tdj | 12.000 | - | Ethnologue |
Taloki | tlk | 500 | - | Ethnologue |
Tolaki | lbw | 281.000 | Wiwirano (Nohina), Asera (Asera Wanua, Noie), Konawe (Kendari, Tambuoki, Kioki), Mekongga (Kolaka, Bingkokak, Norio, Tamboki, Konio), Laiwui | Ethnologue |
Tomadino | tdi | 600 | - | Ethnologue |
Tombelala | ttp | 1.100 | - | Ethnologue |
Tomini | txm | 30.000 | - | Ethnologue |
Topoiyo | toy | 2.000 | - | Ethnologue |
Totoli | txe | 25.000 | Binontoan, Lakuan, Lalos, Kalangkangan, Nopi, Tambun | Ethnologue |
Tukang Besi Selatan | bhq | 130.000 | Binongko, Bonerate, Tomea (Tomia) | Ethnologue |
Tukang Besi Utara | khc | 120.000 | Kaledupa (Kahedupa), Wanci (Wanji, Wanje, Wangi- Wangi) | Ethnologue |
Uma | ppk | 20.000 | Winatu (Uma utara), Tobaku (Uma barat, Dompa, Ompa), Tolee' (Uma timur), Kantewu (Uma tengah), Aria (Uma selatan), Benggaulu (Bingkolu), Bana | Ethnologue |
Waru | wru | 350 | Waru, Lalomerui | Ethnologue |
Wawonii | wow | 22.000 | Wawonii, Menui | Ethnologue |
Wolio | wlo | 65.000 | - | Ethnologue |
Wotu | wtw | 5.000 | - | Ethnologue |
Rumpun bahasa Filipina[sunting | sunting sumber]
Rumpun bahasa Filipina terdiri dari seluruh bahasa di Filipina, bahasa di Sulawesi bagian utara (tidak termasuk bahasa Melayu Manado), dan sebagian bahasa di Palawan. Meski bahasa Sama-Bajau juga terdapat di wilayah tersebut, bahasa itu tidak termasuk dalam rumpun ini, tetapi dalam rumpun terpisah. Dalam tabel di bawah, terdaftar bahasa-bahasa di Sulawesi bagian utara yang termasuk dalam rumpun ini.
Nama | ISO 639-3 | Jumlah penutur | Dialek | Sumber |
---|---|---|---|---|
Bantik | bnq | 11.000 | - | Ethnologue |
Bintauna | bne | 12.000 | - | Ethnologue |
Bolango | bld | 18.500 | Bolango, Atinggola | Ethnologue |
Buol | blf | 75.000 | - | Ethnologue |
Gorontalo | gor | 900.000 | Gorontalo timur, Kwandang, Gorontalo kota, Tilamuta, Limboto | Ethnologue |
Kaidipang | kzp | 25.700 | Kaidipang, Kodipang, Bolaang Itang (Bolang Itang) | Ethnologue |
Lolak | llq | 3.000 | - | Ethnologue |
Mongondow | mog | 900.000 | Lolayan, Dumoga, Pasi | Ethnologue |
Ponosakan | pns | 3.000 | - | Ethnologue |
Ratahan | rth | 30.000 | - | Ethnologue |
Sangir | sxn | 255.000 | Siau, Manganitu, Tamako, Tabukang utara (Tabukang, Tabukan), Tabukang selatan, Tabukang tengah, Kandar, Taruna, Tagulandang (Tahulandang). | Ethnologue |
Suwawa | swu | 21.000 | Bunda | Ethnologue |
Talaud | tld | 60.000 | Kaburuang, Karakelong selatan (Karakelong, Karakelang), Nenusa-Maingas, Essang, Arangka’a, Dapalan (Riung), Awit, Beo, Lirang (Salibabu, Salebabu). | Ethnologue |
Tombulu | tom | 60.000 | Taratara, Tomohon | Ethnologue |
Tondano | tdn | 80.000 | Tondano, Kakas (Ka’kas), Remboken | Ethnologue |
Tonsawang | tnw | 20.000 | - | Ethnologue |
Tonsea | txs | 90.000 | Maumbi, Airmadidi, Likupang, Kauditan, Kalabat Atas | Ethnologue |
Tontemboan | tnt | 150.000 | Langoan, Tompaso (Makelai, Makela'i-Maotow), Sonder (Matanai, Matana'i-Maore') | Ethnologue |
Rumpun bahasa Melayik[sunting | sunting sumber]
Rumpun bahasa Melayik merupakan rumpun bahasa terbesar di Nusantara. Sebagian besar bahasa di Malaysia semenanjung, Sumatra, dan Kalimantan termasuk dalam rumpun ini. Banyak bahasa pasar di Nusantara juga termasuk dalam rumpun ini, karena berakar dari bahasa Melayu yang telah bercampur dengan bahasa setempat, seperti bahasa-bahasa pada tabel di bawah.
Nama | ISO 639-3 | Jumlah penutur | Dialek | Sumber |
---|---|---|---|---|
Melayu Makassar | mfp | 1.880.000 | - | Ethnologue |
Melayu Manado | xmm | 850.000 | - | Ethnologue |
Rumpun bahasa Sama-Bajau[sunting | sunting sumber]
Rumpun bahasa Sama-Bajau dipertuturkan oleh suku-suku Bajau, Sama, dan Yakan. Persebarannya terdapat di Kalimantan, Sulawesi, dan kepulauan Sulu. Tabel di bawah merupakan bahasa suku Bajau yang dipertuturkan di wilayah Sulawesi.
Nama | ISO 639-3 | Jumlah penutur | Dialek | Sumber |
---|---|---|---|---|
Bajau Indonesia | bdl | 150.000 | Jampea, Same', Matalaang, Sulamu, Kajoa, Roti, Jaya Bakti, Poso, Togian 1, Togian 2, Wallace. | Ethnologue |
Rumpun bahasa Sulawesi Selatan[sunting | sunting sumber]
Rumpun bahasa Sulawesi Selatan meliputi seluruh bahasa di Sulawesi bagian selatan (tidak termasuk bahasa Melayu Makassar) dan sebagian bahasa di Kalimantan.
Nama | ISO 639-3 | Jumlah penutur | Dialek | Sumber |
---|---|---|---|---|
Aralle-Tabulahan | atq | 12.000 | Aralle, Tabulahan, Mambi | Ethnologue |
Bentong | bnu | 25.000 | - | Ethnologue |
Budong-Budong | bdx | 70 | - | Ethnologue |
Bugis | bug | 3.500.000 | Bone (Palakka, Dua Boccoe, Mare), Pangkep (Pangkajene), Camba, Sidrap (Sidenrang, Pinrang Utara, Alitta), Pasangkayu (Ugi Riawa), Sinjai (Enna, Palattae, Bulukumba), Soppeng (Kessi), Wajo, Barru (Pare-Pare, Nepo, Soppeng Riaja, Tompo, Tanete), Sawitto (Pinrang), Luwu (Luwu', Bua Ponrang, Wara, Malangke-Ussu). | Ethnologue |
Bonerate | bna | 9.500 | Bonerate, Karumpa | Ethnologue |
Campalagian | cml | 30.000 | Campalagian, Buku | Ethnologue |
Dakka | dkk | 1.500 | - | Ethnologue |
Duri | mvp | 95.000 | Cakke, Kalosi | Ethnologue |
Enrekang | ptt | 50.000 | Enrekang, Ranga, Pattinjo (Letta-Batulappa-Kassa) | Ethnologue |
Kalao | kly | 500 | Laiyolo, Wotu | Ethnologue |
Kalumpang | kli | 12.000 | Karataun, Mablei, Mangki (E'da), Bone Hau (Ta'da) | Ethnologue |
Konjo Pegunungan | kjk | 150.000 | - | Ethnologue |
Konjo Pesisir | kjc | 125.000 | Konjo Pesisir (Ara, Bira), Tana Toa (Tana Towa, Konjo Hitam, Kajang), Bantaeng (Bonthain). | Ethnologue |
Laiyolo | lji | 800 | Lowa, Laiyolo | Ethnologue |
Lemolang | ley | 2.000 | - | Ethnologue |
Maiwa | wmm | 50.000 | - | Ethnologue |
Makassar | mak | 1.600.000 | Gowa (Goa, Lakiung), Turatea (Jeneponto), Maros-Pangkep | Ethnologue |
Malimpung | mli | 5.000 | - | Ethnologue |
Mamasa | mqj | 106.000 | Mamasa utara, Mamasa tengah, Pattae' (Mamasa selatan, Patta' Binuang, Binuang, Tae', Binuang-Paki-Batetanga-Anteapi). | Ethnologue |
Mamuju | mqx | 65.000 | Mamuju, Sumare-Rangas, Padang, Sinyonyoi | Ethnologue |
Mandar | mdr | 200.000 | Majene, Balanipa (Napo-Tinambung), Malunda, Pamboang, Sendana (Cenrana, Tjendana) | Ethnologue |
Panasuan | psn | 800 | - | Ethnologue |
Pannei | pnc | 9.000 | Tapango, Bulo | Ethnologue |
Seko Padang | skx | 5.000 | Lodang, Hono' (Wono) | Ethnologue |
Seko Tengah | sko | 2.500 | - | Ethnologue |
Selayar | sly | 90.000 | makassar | Ethnologue |
Tae' | rob | 250.000 | Rongkong, Luwu selatan, Luwu utara, Bua, Toala', Palili' | Ethnologue |
Talondo' | tln | 400 | - | Ethnologue |
Toala' | tlz | 30.000 | Toala', Palili' | Ethnologue |
Toraja | sda | 500.000 | Makale (Tallulembangna), Rantepao (Kesu’), Toraja Barat (West Toraja, Mappa-Pana) | Ethnologue |
Ulumanda' | ulm | 30.000 | Sondoang, Tappalang, Botteng | Ethnologue |
Kepulauan Maluku[sunting | sunting sumber]
Ambon Timur:
- Bahasa Iha
- Bahasa Sawai-Koniari
- Bahasa Alor
- Bahasa Ambelan
- Bahasa Aru
- Bahasa Banda
- Bahasa Belu
- Bahasa Buru
- Bahasa Geloli
- Bahasa Goram
- Bahasa Helo
- Bahasa Kadang
- Bahasa Kai
- Bahasa Kaisar
- Bahasa Kroe
- Bahasa Lain
- Bahasa Leti
- Bahasa Pantar
- Bahasa Roma
- Bahasa Rote
- Bahasa Solor
- Bahasa Tanibar
- Bahasa Tetun
- Bahasa Timor
- Bahasa Wetar
Halmahera Utara:
Sula Bacan:
Papua[sunting | sunting sumber]
- Bahasa Abinomn, Foya, Foja - (Jayapura - C10)
- Bahasa Abun (lihat Karon Pantai)
- Bahasa Aghu, Dyair - (Merauke - I11)
- Bahasa Aikwakai, Tori, Aikwakai-Tori, Sikari, Ati, Eritai, Araikurioko - (Jayapura - C9)
- Bahasa Airoran - (Jayapura - B9)
- Bahasa Airo-Sumaghaghe - (Merauke - I11)
- Bahasa Ambai - (Yapen Waropen - B7)
- Bahasa Amber, Amberi, Waigeo, Waigiu - (Sorong - A1)
- Bahasa Amberbaken, Kebar, Dekwambre, Ekware - (Manokwari - B4)
- Bahasa Anasi ?
- Bahasa Ansus - (Yapen Waropen - B6)
- Bahasa Anus - (Jayapura - C10)
- Bahasa Arandai, Dombanu, Sebyar, Yaban, Jaban - (Manokwari - B4)
- Bahasa Arguni - (Fakfak - C3)
- Bahasa As ?
- Bahasa Asmat - (Merauke - I11)
- Bahasa Asmat Pantai Kasuari - (Merauke - I11)
- Bahasa Asmat Tengah - (Merauke - I11)
- Bahasa Asmat Utara, Keenok - (Merauke - I11)
- Bahasa Asmat Yaosakor - ()
- Bahasa Ati, Iri, Iritai, Siway, Biri, Haga, Siwayo - (Paniai, D8)
- Bahasa Atohwaim (lihat Kaugat)
- Bahasa Auye ?
- Bahasa Awbono ?
- Bahasa Awera (lihat Kauwera?)
- Bahasa Awyi, Awye, Awje, Nyao, Njao - (Jayapura - D11)
- Bahasa Awyu, Ayau, Ajau, Avio, Pisa - (Merauke - I11)
- Bahasa Baburiwa, Babiruwa, Babrua, Barua, Erai, Aliki, Haya - (Jayapura - C9)
- Bahasa Bagusa - (Jayapura - C8)
- Bahasa Baham, Patimuni - (Fakfak - C3)
- Bahasa Bapu - (Jayapura - B7)*
- Bahasa Baso - (Jayapura - D9)
- Bahasa Baropasi, Barapasi - (Yapen Waropen - C7/8)
- Bahasa Bauzi - (Jayapura - C8)
- Bahasa Bayono ?
- Bahasa Bedoanas - (Fakfak - C3)
- Bahasa Berik, Berrik, Berick, Tor Atas - (Jayapura - C9)
- Bahasa Betaf - (Jayapura - C10)
- Bahasa Biak - (Biak - A1, A2, A5, B6)
- Bahasa Biga (lihat Sobei)
- Bahasa Biksi - (Jayawijaya - E11)
- Bahasa Biritai ?
- Bahasa Bonefa - (Yapen Waropen - C8)
- Bahasa Bonerif, Beneraf - (Jayapura - C10)
- Bahasa Bonggo - (Jayapura - C10)
- Bahasa Borai, Mansim - (Manokwari - B4)
- Bahasa Burate ?
- Bahasa Burmeso (lihat Taurap)
- Bahasa Burumakok ?
- Bahasa Buruwai, Asienara, Karufa, Madidwana - (Fakfak - D4)
- Bahasa Busami - (Yapen Waropen - B6/7)
- Bahasa Citak, Cicak, Kaunak - (Merauke - I11)
- Bahasa Citak Tamnim (lihat bahasa Citak, bahasa Tamnim)
- Bahasa Dabe - (Jayapura - C10)
- Bahasa Dabra, Bok, Taria - (Jayapura/Jayawijaya - D9)
- Bahasa Damal, Uhunduni, Amung, Hamung, Amung Kal, Amuy, Enggipilu, Uhunduni - (Paniai, D8)
- Bahasa Dani, Ndani, Morip, Uningup - (Jayawijaya - D9, E10/11)
- Bahasa Dani Lembah Bawah - (Jayawijaya - E9/10)
- Bahasa Dani Lembah Tengah - (Jayawijaya - E9/10)
- Bahasa Dani Lembah Atas - (Jayawijaya - D9)
- Bahasa Dani Barat, Ndani Barat, Ilaga, Doda, Lani, Laany, Uringup, Timorini, Sauweri-Hablifuri - (Jayawijaya - D9)
- Bahasa Dao ?
- Bahasa Dem, Lem - (Paniai, D8)
- Bahasa Demisa ?
- Bahasa Demta, Muris - (Jayapura - C11)
- Bahasa Dera, Dra, Kamberatoro - (Jayapura - D11/12)
- Bahasa Diebroud ?
- Bahasa Dineor ?
- Bahasa Diuwe ?
- Bahasa Dou, Doufou, Dosobou - (Paniai, D8)
- Bahasa Doutai ?
- Bahasa Dubu - (Jayapura - D11)
- Bahasa Duriankere - (Sorong - B1)
- Bahasa Dusner, Dusnir - (Manokwari - B4)
- Bahasa Duvle, Duve, Duvele, Wiri - (Paniai, D8)
- Bahasa Edopi ?
- Bahasa Eipomek - (Jayawijaya - E11)
- Bahasa Ekari, Ekagi, Kapauku, Me Mana, Tapiro, Simori, Yabi, Auwje - (Paniai, D8)
- Bahasa Elseng ?
- Bahasa Emem ?
- Bahasa Emumu - (Jayapura - D11/12)
- Bahasa Eritai (lihat Aikwakai)
- Bahasa Erokwanas - (Fakfak - C3)
- Bahasa Fayu - (Paniai, D8)
- Bahasa Fedan ?
- Bahasa Foau, Doa - (Jayapura - D10)
- Bahasa Gebe, Gebi - (Sorong - A0)
- Bahasa Gresi, Gresik - (Jayapura - C11)
- Bahasa Hatam, Atam, Moire, Tinam - (Manokwari - B4)
- Bahasa Hmanggona, Naltya, Nalca, Kimyal, Hmonomo - (Jayawijaya - E10)
- Bahasa Hupla - ( - E10)
- Bahasa Iau ?
- Bahasa Iha, Kapaur - (Fakfak - C3)
- Bahasa Imlom - ( - E10)
- Bahasa Irarutu, Irahutu, Irutu, Kasira, Kaitero, Arguni - (Manokwari - B4)
- Bahasa Iresim - (Paniai, D8)
- Bahasa Isirawa, Saberi, Okwasar - (Jayapura - B9)
- Bahasa Itik, Ittik, Ittik-Tor, Betef - (Jayapura - C10)
- Bahasa Iwur - (Merauke - I11)
- Bahasa Janggu, Morwap, Tabu - (Jayapura - D11)
- Bahasa Jofotek-Bromnya ?
- Bahasa Kabera (Sumber: Kasonoweja) - (Jayapura - C9)
- Bahasa Kaburi - (Manokwari - B4)
- Bahasa Kaeti, Dumut, Mandobo, Mandobbo, Nub - (Merauke - I11)
- Bahasa Kais - (Sorong - B3)
- Bahasa Kaiy ?
- Bahasa Kalabra - (Sorong - B2)
- Bahasa Kamberau, Kamrau, Iria
- Bahasa Kamoro, Mimika, Lakahia, Nagramadu, Mumamuga, Kaokonau, Umari, Neferipi, Maswena) - (Fakfak - E5)
- Bahasa Kanum, Enkelembu - (Merauke - I11)
- Bahasa Kapori, Kapauri - (Jayapura - D10)
- Bahasa Kapitiaw, Kaptiau - (Jayapura - C10)
- Bahasa Karas - (Fakfak - D3)
- Bahasa Karon Dori, Maiyach, Meon - (Sorong - A3)
- Bahasa Karon Pantai, Manif, Yimbun, Abun Tat - (Sorong - A3)
- Bahasa Kaugat, Autohwaim - (Merauke - I11)
- Bahasa Kauwol - (Merauke - I11)
- Bahasa Kaure, Kaureh - (Jayapura - D11)
- Bahasa Kauwerawec, Kauwera - (Jayapura - C8/9)
- Bahasa Kawe - (Sorong - A1)
- Bahasa Kayagar, Kajagar, Kaygir, Kaygi - (Merauke - I11)
- Bahasa Kayupulau - (Jayapura - C11)
- Bahasa Keder - (Jayapura - C9/10)
- Bahasa Kehu ?
- Bahasa Keijar ?
- Bahasa Kemberano, Wariagar, Kalitami, Barau, Arandai - (Manokwari - B4)
- Bahasa Kembra ?
- Bahasa Kemtuk, Kamtuk, Kemtuik - (Jayapura - C11)
- Bahasa Kerema - (Yapen Waropen - C7)
- Bahasa Ketengban - ( - E11)
- Bahasa Ketum ?
- Bahasa Kimaghama, Kimaghima, Kaladdarsch, Teri-Kalwasch - (Merauke - I11)
- Bahasa Kimki ?
- Bahasa Kirikiri, Kirira - (Paniai, D8)
- Bahasa Kofei - (Yapen Waropen - C7)
- Bahasa Koiwai, Kaiwai, Kuiwai, Kowiai, Namatota, Aiduma, Namatote, Kajumerah - (Fakfak - D4)
- Bahasa Kokoda, Kasuweri, Oderago, Nebes, Tarof, Samalek - (Sorong - C3)
- Bahasa Kombai, Komboi, Komboy - (Merauke - I11)
- Bahasa Komyandaret ?
- Bahasa Konda, Yabin, Yabin-Konda, Ogit - (Sorong - B2)
- Bahasa Koneraw - (Merauke - I11)
- Bahasa Kopkaka ?
- Bahasa Korowai - (Merauke - I11)
- Bahasa Korupun-Sela
- Bahasa Kosare, Kosadle - (Jayawijaya - ?)
- Bahasa Kotogut, Tsokwambo - (Merauke - I11)
- Bahasa Kowiai (lihat Koiwai)
- Bahasa Nabi, Modan, Kuri - (Manokwari - B4)
- Bahasa Kurudu - (Yapen Waropen - B7/8)
- Bahasa Kwansu, Kwansu-Bonggrang, Kwangsu-Bonggrang, Kuangsu-Bonggrang - (Jayapura - C11)
- Bahasa Kwer ?
- Bahasa Kwerba, Airmati, Armati, Koassa, Tekutameso, Nogukwabai, Naibedj, Kamboi-Ramboi, Metaweja, Segar Tor, Kawera - (Jayapura - C9)
- Bahasa Kwerba Mamberamo (lihat Mamberamo)
- Bahasa Kwerisa - (Paniai, D8)
- Bahasa Kwesten - (Jayapura - B9)
- Bahasa Kwinsu ?
- Bahasa Lani (lihat Dani Barat)
- Bahasa Legenyem, Laganyan - (Sorong - A1)
- Bahasa Lepki ?
- Bahasa Liki, Moar - (Jayapura - B9)
- Bahasa Maden ?
- Bahasa Madik - (Sorong - A3)
- Bahasa Maibrat, Mai Brat, Mejbrat, Meybrat, Aitinjo, Asman, Ayamaru, Gosirago, Kaboro, Brat, Mogetemin, Maitu, Maisamuh, Mare - (Sorong - B3)
- Bahasa Mairasi, Kaniran, Faranyao - (Fakfak - D4/5)
- Bahasa Maklew - (Merauke - I11)
- Bahasa Melayu Papua (lingua franca lokal)
- Bahasa Mamberamo (rumpun bahasa?)
- Bahasa Mander - (Jayapura - C9/10)
- Bahasa Manem, Yeti, Jeti, Skofro, Wembi - (Jayapura - D11/12)
- Bahasa Mantion, Manikion, Sougb, Sogh - (Manokwari - B4)
- Bahasa Mapia ?
- Bahasa Marau - (Yapen Waropen - B6)
- Bahasa Maremgi, Marengge - (Jayapura - C10)
- Bahasa Marind, Marind Tenggara, Halifoersch, Tugeri, Gawir - (Merauke - I11)
- Bahasa Marind Bian, Bian Marind, Marind Utara, Boven Bian, Boven Tor - (Merauke - I11)
- Bahasa Masimasi - (Jayapura - B10)
- Bahasa Massep, Maseb - (Jayapura - B9)
- Bahasa Matbat, Me - (Sorong - B1)
- Bahasa Mawes - (Jayapura - C10)
- Bahasa Mekwei, Menggwei, Menggei, Mungge, Munggai, Munkei, Moi, Mooi, Moire, Demenggong-Waibrom-Bano, Waipu - (Jayapura - C11)
- Bahasa Meninggo - (Manokwari - B4)
- Bahasa Meoswar, War - (Manokwari - B4)
- Bahasa Mer, Muri, Miere - (Fakfak - D5)
- Bahasa Meyah, Mejah, Meax, Meyach, Arfak, Mansibaber - (Manokwari - B4)
- Bahasa Mlap ?
- Bahasa Mo (lihat Moni)
- Bahasa Moi, Mosana - (Sorong - A2)
- Bahasa Molof - (Jayapura - D11)
- Bahasa Mombum, Kemelom, Kemelomsch - (Merauke - I11)
- Bahasa Momina ?
- Bahasa Momuna - (Jayawijaya - E10)
- Bahasa Moni, Mo, Migani, Jonggunu - (Paniai, D8)
- Bahasa Mor-1 - (Fakfak - C3)
- Bahasa Mor-2 - (Paniai, D8)
- Bahasa Moraid - (Sorong - A2/3)
- Bahasa Moraori, Morari, Morori, Moaraeri - (Merauke - I11)
- Bahasa Moskona ?
- Bahasa Mpur ?
- Bahasa Munggui - (Yapen Waropen - B6)
- Bahasa Murkim ?
- Bahasa Muyu
- Bahasa Muyu Utara, Kati Utara, Ninati, Kati-Ninati, Ninanti - (Merauke - I11)
- Bahasa Muyu Selatan, Kati Selatan, Metomka, Kati-Metomka, Kapom, Digul - (Merauke - I11)
- Bahasa Nafri - (Jayapura - C11)
- Bahasa Nakai ?
- Bahasa Nacla ?
- Bahasa Namla ?
- Bahasa Narau (Voorhoeve, Rumpun Kaure) - (Jayapura - D11)
- Bahasa Ndom - (Merauke - I11)
- Bahasa Nduga, Ndugwa, Ndauwa, Dauwa, Dawa, Pesegem, Pesecham, Pesechem - (Jayawijaya - E9)
- Bahasa Ngalum, Sibil - (Jayawijaya - E11)
- Bahasa Nggem ?
- Bahasa Nimboran, Nambrong - (Jayapura - C11)
- Bahasa Ninggerum, Katiwa, Kativa, Kasiwa, Obgwo, Ninggrum, Ninggirum - (Merauke - I11)
- Bahasa Nipsan, Wanam, Ikliklum Yubu, Hamlo - (Jayawijaya - E10)
- Bahasa Nisa - (Yapen Waropen - C8)
- Bahasa Nopuk, Nobuk, Napok - (Jayapura - C9)
- Bahasa Obokuitai ?
- Bahasa Onin - (Fakfak - C3)
- Bahasa Oria, Orya, Uria, Saweh, Warpu, Bundru - (Jayapura - C10)
- Bahasa Ormu - (Jayapura - C11)
- Bahasa Papasena - (Jayapura - C9)
- Bahasa Papuma - (Yapen Waropen - B6)
- Bahasa Pauwi - (Jayapura - B8)
- Bahasa Pisa (lihat pula Awyu) - (Merauke - I11)
- Bahasa Podena - (Jayapura - C10)
- Bahasa Pom - (Yapen Waropen - B6)
- Bahasa Puragi, Mogao - (Sorong - B3)
- Bahasa Pyu - (Jayawijaya - E11)
- Bahasa Rasawa ?
- Bahasa Riantana - (Merauke - I11)
- Bahasa Roon, Ron - (Manokwari - B4)
- Bahasa Salawati, Maya, Ma'ya - (Sorong - B1)
- Bahasa Samarokena - (Jayapura - B9)
- Bahasa Sangke - (Jayapura - C11/12)
- Bahasa Saponi ?
- Bahasa Sauri - (Yapen Waropen - C7)
- Bahasa Sause - (Jayapura - D10)
- Bahasa Saweru ?
- Bahasa Sawi - (Merauke - I11)
- Bahasa Seget - (Sorong - B2)
- Bahasa Sekar - (Fakfak - C3)
- Bahasa Semimi, Etna, Wesrau, Muri - (Fakfak - D5)
- Bahasa Sempan, Nararapi - (Fakfak - E8)
- Bahasa Senggi - (Jayapura - D11)
- Bahasa Sentani - (Jayapura - C11)
- Bahasa Serui-Laut, Arui - (Yapen Waropen - C7)
- Bahasa Siagha-Yenimu - (Merauke - I11)
- Bahasa Sikaritai ?
- Bahasa Silimo, Ngalik Selatan, Wusak, Wulik, Paiyage - (Jayawijaya - E9)
- Bahasa Siromi - (Yapen Waropen - C7)
- Bahasa Sko,Skou, Seko, Sekou, Sekol, Seka, Tumawo - (Jayapura - C11)
- Bahasa Sobei, Biga - (Jayapura - B9)
- Bahasa Somahai, Somage - (Merauke - I11)
- Bahasa Sowanda (lihat Waina)
- Bahasa Sowari ?
- Bahasa Suabau, Suabo, Inanwatan, Mirabo, Iagu - (Sorong - C3)
- Bahasa Sukubatong, Aipki, Kimgi - (Jayawijaya - E11)
- Bahasa Sunum ?
- Bahasa Tabla, Tepera, Tanahmerah-2, Tabi, Jakari - (Jayapura - C11)
- Bahasa Taikat, Tajkat, Arso - (Jayapura - C11)
- Bahasa Tamagario, Tamaraw, Buru, Wagow - (Merauke - I11)
- Bahasa Tamnim - (Merauke - I11)
- Bahasa Tanahmerah-1, Sumeri, Sumerine - (Manokwari - B4)
- Bahasa Tandia - (Manokwari - B4)
- Bahasa Tangko ?
- Bahasa Taori-Kei, Kai - (Paniai - D9)
- Bahasa Taori-So - (Jayawijaya - D9)
- Bahasa Tarpia, Tarfia, Sufrai, Kaptiauw - (Jayapura - C11)
- Bahasa Taurap, Borumesso, Boromeso, Monao, Monau - (Jayapura - C9)
- Bahasa Tause, Doa, Darha - (Paniai, D8)
- Bahasa Taworta - (Jayapura/Jayawijaya - D9)
- Bahasa Tebi ?
- Bahasa Tefaro, Demba - (Yapen Waropen - C7)
- Bahasa Tehit, Tehid, Kaibus, Teminabuan
- Bahasa Tobati, Yotafa, Jotafa, Yautefa, Humboldt-Jotafa - (Jayapura - C11)
- Bahasa Tofamna, Tofanma - (Jayapura - D11)
- Bahasa Towei - (Jayapura - D11)
- Bahasa Trimuris ?
- Bahasa Tsaukambo ?
- Bahasa Tunggare, Tarunggare - (Paniai, D8)
- Bahasa Turu - (Paniai, D8)
- Bahasa Una, Gunung Goliat, Oranye-Gebergte - (Jayawijaya - E10)
- Bahasa Uruangnirin - (Fakfak - C3)
- Bahasa Usku - (Jayapura - D11)
- Bahasa Viid ?
- Bahasa Vitou ?
- Bahasa Wabo (lihat Woriasi)
- Bahasa Waina, Sowanda, Waina-Sowanda, Wanya, Wanja, Wina - (Jayapura - D11/12)
- Bahasa Wakde - (Jayapura - B10)
- Bahasa Walak - (Jayawijaya - D9)
- Bahasa Wambon - (Merauke - I11)
- Bahasa Wandamen, Windesi, Wandamen-Windesi, Wamesa, Bintuni, Bentuni - (Manokwari - B4)
- Bahasa Wanggom, Wangom, Wanggo - (Merauke - I11)
- Bahasa Wano, Waano - (Paniai, D8)
- Bahasa Warembori, Warenbori - (Jayapura - B8)
- Bahasa Wares - (Jayapura - C10)
- Bahasa Waris - (Jayapura - D11/12)
- Bahasa Warkay-Bipim, Bipim, Bipim As-so - (Merauke - I11)
- Bahasa Waropen - (Yapen Waropen - C7)
- Bahasa Wauyai ?
- Bahasa Weretai, Waritai, Wari - (Jayapura - D9)
- Bahasa Wodani, Woda-mo, Wolani, Woda - (Paniai, D8)
- Bahasa Woi, Wo'oi - (Yapen Waropen - B6)
- Bahasa Wolai (lihat Wodani ?)
- Bahasa Woriasi, Woria, Wabo, Nusari - (Yapen Waropen - B7)
- Bahasa Yafi, Yaffi, Jafi, Wargarindem, Wagarindem - (Jayapura - D11)
- Bahasa Yahadian - (Sorong - B3)
- Bahasa Yale Kosarek (lihat Kosare ?)
- Bahasa Yali, Yaly, Ngalik Utara - (Jayawijaya - D10, E10)
- Bahasa Yali Angguruk - (Jayawijaya - D10/E10)
- Bahasa Yali Ninia - (Jayawijaya - E10)
- Bahasa Yali Lembah - (Jayawijaya - D9/10)
- Bahasa Yamna - (Jayapura - B10)
- Bahasa Yaqay, Jaqai, Yakai, Jakai, Sohur, Mapi - (Merauke - I11)
- Bahasa Yarsun - (Jayapura - C10)
- Bahasa Yair, Yaur - (Merauke - I11)
- Bahasa Yaur, Jaur - (Paniai, D8)
- Bahasa Yawa, Mantembu, Mora, Yapanani, Turu-2- (Yapen Waropen - B7)
- Bahasa Yey, Yei, Jei, Ye, Je - (Merauke - I11)
- Bahasa Yelmek, Jelmek, Yelmik, Jelmik, Yab, Jab, Jabsch - (Merauke - I11)
- Bahasa Yeretuar - (Manokwari - B4)
- Bahasa Yetfa ?
- Bahasa Yoki, Yoke - (Jayapura - B8)
- Bahasa Yonggom, Yongom, Yongkom - (Merauke - I11)
- Bahasa Zorop ?
Lihat pula[sunting | sunting sumber]
- Daftar bahasa di Indonesia menurut BPS 2010
- Daftar bahasa di Indonesia menurut jumlah penutur
- Daftar bahasa di Indonesia menurut abjad
- Daftar suku bangsa di Indonesia
Referensi[sunting | sunting sumber]
- ^ Bahasa Daerah di Indonesia - Data Pokok Kebahasaan dan Kesastraan, Kemdikbud RI, diakses tanggal 27 Maret 2020
- ^ Depdiknas Terbitkan Peta Bahasa Blog BahasaKita 4 Maret 2009, mirror dari berita AntaraOnline edisi 22 Oktober 2008.
- ^ Badan Pusat Statistik. (2015). https://www.bps.go.id/
- ^ Putrohari, R. D., dkk. (2015). "Diaspora Melanesia di Nusantara". Direktorat Sejarah dan Nilai Budaya, Direktorat Jenderal Kebudayaan, Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan. Halaman: 191-192. ISBN : 978-602-1289-19-8
- ^ Lewis, M. Paul, Simons, Gary F., and Fennig, Charles D. eds. 2015. Ethnologue: Languages of the World. Eighteenth edition. Dallas, Tex.: SIL International
- ^ http://www.joshuaproject.net/assets/prayer-cards/id/PrayerCards-Country-MY-id.pdf
Lihat juga[sunting | sunting sumber]
Pranala luar[sunting | sunting sumber]
- (Indonesia) Kamus Online berbagai Bahasa Daerah di Indonesia
- (Inggris) Daftar bahasa menurut katalog Ethnologue
- (Inggris) OLAC Language Resource Catalog: Indonesia
- (Inggris) Peta bahasa-bahasa di Indonesia
- (Inggris) Linguistik peta Indonesia
- (Inggris) Daftar bahasa yang nyaris punah
- (Inggris) All Languages of Indonesia
- (Inggris) Languages of Indonesia