Prasasti Rumwiga II

Dari Wikipedia bahasa Indonesia, ensiklopedia bebas

Prasasti Rumwiga II yang berupa lempeng tembaga ini ditemukan di desa Payak, Kecamatan Srimulyo, Kabupaten Bantul, pada tahun 1981 dan sekarang disimpan di Kantor Suaka Peninggalan Sejarah dan Purbakala Daerah lstimewa Yogyakarta di Bogem. Beberapa sarjana Indonesia sudah membacanya, antara lain Bapak Boechari dan Bapak M.M. Soekarto. Prasasti Rumwiga II ditranskripsikan pada tanggal 4 Desember 1982.

Isi Prasasti[sunting | sunting sumber]

Lempeng I

1. Om Swasti sawarmintita 827 ~ra~al}a niasa tithi pratipada suklapaksa pa u su wara aslesa' naksatra wariyan yoga ta-

2. tkala nikanang rama i rumwiga watak rumwiga mapulung tal}cjas muang pinakanak kabai~ manamwal} i samgat mo-

3. mah umah mamrati pu uttara muang rakryan wungkal tihang pu wirawikrama rakyan ri hino mahamantri pu daksottama bahu ba-

4. jra pratipaksaksaya maminta inanugrahan mapasang gunuha pirak ka 4 muang pilitJ masnya samas ri sang tahil satahun ku-

5. nang paq1nahanyan-patahil; · ing niagha mawai\tha panguhan panna~ pirak ka 2 len sangkeng pili~ mas samas ing satahi-

6. 1 pakamwang pirak 8 pajuru pirak ma 6 samangkana yan sang sanan ~awaiqha pangguhan panghuwas pirak ka 2 len sang

7. keng pili~ mas simas ing satahil pa~rama pirak ma 10 pajuru pirak ma 6 piqqa i kanang patiguhan umijil ing sata-

8. hun pirak ka 4 dhi 6 ma 14 haup-pilih mas pakamwang pajuru ing magha muang pilih mas pa~rama pajur~ ing sang sanan

9. katik prana 3 awuran hinawu hawu atikan tahun mangkana parIJal}ha ni kanang wanwa i rumwiga sinamwahakanya i rakry

10. An mahamantri ja ri samwat! ni kanang rama sinanmata sangka r~ pari~si ~anya kunang yathanyana pageha anugraha rakryin maha-

11. mantn i ri kanang rama tan-hananing tiumulahulaha ya ri dlaha ning dlaha matiangseakan ikang rama pasek pasek sawyawastna da

Lempeng II

1. nu pasamwah i sri maharaja dyah balitung sri dharmmo daya maha-sambu w<j.~han ganjar patrasisi yu 1 mas su 1 ma 4 rakryan i hino mahamantri inangsean

2. mas SU 1 ma 4 wdihan kalyaga yu 1 rakryan wunkal tihang inangs~an mas su 1 wgihan ·kalyaga yu 1 samgat moma~ huma~ mamrata pangumulan pu a-

3. gra muang samgat wadihati pu qapit winail} mas 8 wqihan wira yu 1 sowang sowang rumwiga rikang kala pu tka wanua i tankilan watak tankilan inangs'lan pa-

4. sek pasek mas SU 1ma4 w<}.ihan ranga yu 1 juru ryy ayam teas mira mira~ pu rayung mangrailkapi pu—dhanada kap-ua ~inai~-- mas ma 4 wdihan rangCI; yu 1

5. sowang sowang jutu i rumwiga juru wadwa rarai pucandra wanwa i amputan watak dalinan juru kalula pusojara juru mangrakat pu lwyan kapwa wuang i·

6. ra\}go watak tankilan winai~ mas ma 4 kinabaihan patil) i hanung- nang si kfta wahuta i panggumulan si maiiail kapwa winaih mas nia 2 wdi-

7. han raitga yu 1 sowang sowang juruning mawuat haji si ·_pitluJ rama ni utang wanwa i tumapel watak bintrng winaih mas ma 4 wdihan ranga .. . . . yu 2 ra-

8. ma magman i rumwiga tumarima i kanang anugraha ri kang k·ala kalang si bans'i ram!- ni artjak gusti si kumara kaki ni waq1a muang si sala rama ni swasti wi-

9. nkas si pgong rama ni titi parujar si wud~l rama ni ceme muang si uda rama ni bhara 3 wariga si baddha ra!}la ni pujut huler si malawi rama

10. ni mekmek muang si janar rama ni pli tuha w~tl} si Kiku rama ni kulat muang si biyang.4 rama maratl si halang kaki dama si kwang rama niha-

ll. rus si muJ!qing ram a ni marliring si narang~ 5 rama nisanti" si gotra rama ni waldai si karan rama ni cumwu si wrut rama ni ultjtng t'lma mi~ra rikang kala

12. huler i juwung si bolai rama ni ahgira huler <j.aIJga _si bandha rama ni wedita tuha buru mabuat haji ri sang salasai si ba-

13. rajay rama ni punqut samankana kwaih ramanta i rumwiga mapulung taq.<Jas sumamwahakan anugraha rakryan maliamantri ri kahuripakna nikang wa-

14. nua ri rumwiga

Alih Bahasa[sunting | sunting sumber]

Lempeng Depan

1. Selamat, tahun saka 827 telah berjalan. (Pada) bulan srawana (Juli-Agustus) tanggal 1 paro gelap, Panlruan (hari ke 3 dari pekan siklus 6) Umanis (hari ke 5 dari pekau suklus 5), sukra (Jum'at), kedudukan bintang: A~le~a, Yoga.1 . Wariyan,

2. itulah saatnya ketika rama (wilayah Rumwiga mapulung ~~as (bermusyawarah) 2 )' dengan mereka yang dianggap sebagai anak semua, (kemudian) berdatang sembah kepada Samgat (nama jabatan pemutus perkara)

3. Momah Umah Mamrati bernama Pu Uttara serta Rakryan (nama jabatan dan gelar tinggi).3 Wungkal Tihang bernama Pu Wirawikrama, (kepada) Rakryan ri hino Mahamantri (nama jabatan tertinggi sesudah raja) bernama sri Daksottama Babu Ba-

4. jra Pratipaksaksaya, memohon agar diberi anugerah mapasang gununga. (nama sejenis upacara) 4 dengan biaya sebanyak perak 4 k'ltJrs) serta pill~ masnya (emas yang baik) empat ratus kepada Sang Tahil (nama jabatan semacam juru timbang) 6 setiap tahun.

5. Adapun saatnya mengambil uang tahll. 7 ialah (pada) bulan Magha (Januari - Februari), hendaknya diberikan pendapatan penengah sebanyak perak 2 kitl berbeda dari pill~ mas empat ratus dalam 1 tahil,

6. biaya pakamwang (bunga-bunga) 8 perak dan biaya pajuru (nama jabatan) ialah perak 6 masa (nama ukuran berat). Demikianlah hendak- nya Sang Sailan memberikan pendapatan panghuwas (nama jenis pe- kerjaan) sebanyak perak 2 kitl, berbeda dari

7. puluh mas empat ratus dalam 1 tahil, untuk parama sebanyak perak 10 ma, untuk pajuru sebanyak perak 6 masa; jumlah pendapatan yang dikeluarkan dalam 1 tahun

8. ialah perak 4 kitl 6 dharana dan 14 masa. (Adapun) haup-pllll1 mas untuk pakamwang dan pajuru di dalam bulan M99agha serta plllh mas untuk pa•rama dan pajuru pada Sang Sanan

9. (jumlahnya) ada 3 jiwa yaitu awuran (namajenis golongan masyarakat) dan hinawu hawu (nama jabatan (pada) setiap tahun. Demikianlah seharusnya (pengaturan pajak) bagi penduduk Rumwiga yang dimohonkan kepada Rakryan

10. Mahimantri (Tentang) permohonan rima (majelis desa) ini telah disetujui karena dari pemeriksaan (terbukti) begitulah kemampuannya lalu diteguhkanlah anugerah Rakryin Malla-

11. mantri kepada majelis desa. (Selanjutnya diharapkan) tak adalah yang mengubah-uban {keputusan ini) untuk selama-lamanya. (Kemudian) majelis desa mempersembahkan pasek-pasek (pemberian berupa uang atau benda-benda). sesuai dengan kemampuannya sejak dahulu.

Lempeng Belakang

1. Persembhan kepada maharaja Dyah Balitung Sri Dharmo daya Mahasambu berupa pakaian ganjar patra sisi 1 Easana, dan emas 1 suwan.ta dan 4 masa; kepada Rakryan i Hino Mahamantri dipersembahkan

2. emas 1 suwal'l}a dan 4 masa dan pakaian kalyaga.8 1 pasang; kepada Samgat Moma!i Humah Mamrata dari Panggumulan bernama Pu

3. Agra serta Samgat Wadihati (nama jabatan) bernama Pu Japit diberikan emas 8 dan pakaian wlra 1 pasang bagi masing-masing. Rumwiga pada saat itu ialah Pu Tka, penduduk Tankilan wilayah Tankilan diberi pasek-

4. pasek emas 1 suwama dan 4 masa serta pakaian ranga 1 pasang. Juru di Ayam Teas di Mira Mira!J bernama Pu Rayung serta (juru) Mangrankapi bernama Pu Dhanada semua diberi emas 4 masa dan pakaian ranga 1 pasang

5. masing-masing. Juru di Rumwiga yaitu Juru Wadwi Reral (urusan anak-anak/remaja) bernama Pu Candra dari desa Amputan wilayah Dalinan, Juru Kalula bernama Pu · Sojara, Juru Mangrakat bernama Pu .wyan semua orang di

6. Rai:iqo wilayah Tankilan diberi emas 4 masa kesemuanya. Patil! di Hanungnang bernama Si Kp:a, Wahuta di Panggumulan bernama Si Manail semua diberi emas 2 masa dan pakaian

7. ranga 1 pasang bagi masing masing. Juruning mawuat haji (urusan pekerjaan gotong royong) bernama Si Pitiul ayah Utang penduduk Tumap~l wilayah BiQ.trng diberi emas 4 masa dan pakaian raiaga 1 pasang.

8. Majelis rima Magman di Rumwiga yang menerima anugerah pada saat itu ialah Kalang (nama jabatan) 10 bernama Si Batisi ayah Al\jak, Gusti (nama jabatan) bernama Si I(umara kakek W arna dan Si Sala ayah Swasti,

9. Winkas (namajabatan) ialah Si Pgong ayah Titi, Parujar Guru bicara?) bernama Si Wu~l ayah Ceme dan Si Uda ayah Bhira, Warlga (nama jabatan sejenis juru nujum/peramal) bernama Si Baddha ayah Pujut, Huler (J;nantri pengairan) bermuna Si Malawi ayah

10. Mekmek dan Si Janar ayah Pli, Tuha W~rl} (nama jabatan urusan orang-orang tua) bernama Si Kiku ayah Kulat dan Si Biyang ayah Marati, Si Halang kakek Dama, Si Kwang ayah

11. Harus, Si MuqQ.ing ayah Maniring, Si Narang ayah Santi, Si Gotra ayah Waldai, Si Karan ayah Cumwu, Si Wrut ayah uttj~ng. Majelis yang berkumpul pada saat itu ialah

12. Huler di Juwung bernama Si Bolai ayah Angiri, Huler Danda bernama Si Bandhu ayah Wedita, Tuba Buru mabuat haji (kepala perburuan untuk raja) di Sang Salasai bernama Si

13.. Barajay ayah Pujut. Demikianlah banyaknya para majelis di Rumwiga yang bermusyawarah untuk memohon anugerah kepada Rakryan Mahamantri agar supaya dihidupkanlah kembali desa

14. di Rumwiga.

Referensi[sunting | sunting sumber]

1. Ayatrohaedi dkk 1981 : Kamus Istilah Arkeologi. Diterbitkan oleh Proyek Penelitian Bahasa dan Sastra Indonesia dan Daer ah, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, Jakarta (stensilan).

2. Darmoesoetopo, Riboet 1977 : Ukuran dan Satuan. Pertemuan Ilmiah Arkeologi, 505-522.

3. Mardiwarsito, L. 1981 : Kamus Jawa Kuna Indonesia. Diterbitkan oleh Penerbit Nusa lhdah, Ende - Flores.

4. Pigeaud, Th. G. Th. 1925 : Een Stuk over Sterrenkunde uit het Anggastyaparwa, het Naksatrarupa. TBG., LXV, 282-297. '· 1960 : Java in the Fourteenth Century, Vol. V. The Hague .. Mar- tin us Nijhoff.

5. Sarkar, Himansu Bhusan I 1972 : Corpus of the Inscriptions of Java. Firma L. 'Mukhopadhyay, Calcutta.

6. Suhadi, Machi 1970 : Prasasti Talan. Skripsi pada Fakultas Sastra U .I. (belum diterbitkan). 1978 : References to Tax Systems in Old Javanese Inscriptions. Diterbitkan oleh Pusat Penelitian Purbakala dan Peninggalan Nasional, Jakarta.

7. Yamin, Muhammad 1962 : Tatanegara Madjapahit. Parwa I - III. Jajasan Prapantja, Djakarta.