Lihat sumber Rumpun bahasa Iran

{{beralih|Bahasa Iran|bahasa resmi di negara Iran|bahasa Persia Iran}}
{{Infobox language family
|name=Iran
|altname=Iranik
|ethnicity=[[Bangsa Iran]]
|region=[[Asia Barat Daya]], [[Kaukasus]], [[Eropa Timur]], [[Asia Tengah]], dan bagian barat [[Asia Selatan]]
|familycolor=Indo-European
|fam2=[[Rumpun bahasa Indo-Iran|Indo-Iran]]
|protoname=[[Bahasa Proto-Iran|Proto-Iran]]
|child1=[[Rumpun bahasa Iran Barat|Barat]]
|child2=[[Bahasa Avesta|Avesta]] (Tengah)
|child3=[[Rumpun bahasa Iran Timur|Timur]]
|iso5=ira
|glotto=iran1269
|glottorefname=Iranian
|lingua=58= (phylozone)
|map2=Map-IranianLanguages.png{{!}}border
|mapcaption2=Daerah dan negara dimana bahasa-bahasa Iran dituturkan
}}
'''Rumpun bahasa Iran''' atau '''Iranik''' adalah cabang dari [[rumpun bahasa Indo-Iran]] yang merupakan anggota dari [[rumpun bahasa Indo-Eropa]]. Para penutur bahasa-bahasa Iran sering disebut [[Bangsa Iran]]. Bahasa ini dibagi menjadi tiga tahap sejarah yaitu, bahasa Iran Kuno (sampai 400 SM), bahasa Iran pertengahan (400 SM - 900 M), dan Iran Baru (sejak 900 M). Bahasa Iran Kuno meliputi [[bahasa Persia Kuno]] dan [[Bahasa Avesta]]. Bahasa Iran pertegahan meliputi [[bahasa Persia Pertengahan]], [[Bahasa Parthia|Parthia]], dan [[Bahasa Baktria|Baktria]].

Pada tahun 2008, diperkirakan ada 150-200 juta orang penutur ibu bahasa Iran. Ethnologue memperkirakan ada 86 bahasa yang termasuk ke dalam kelompok ini, bahasa Iran dengan jumlah penutur terbanyak adalah [[Bahasa Persia]], [[Bahasa Pashtun|Pashtun]], [[Bahasa Kurdi|Kurdi]], dan [[Bahasa Baluchi|Balochi]].

[[Berkas:Iranian Family Tree v2.0.png|jmpl|325px|Silsilah rumpun bahasa Iran]]

== Nama ==
Nama ''Iran'' diterapkan pada bahasa apapun yang diturunkan dari [[Bahasa Proto-Iran|Proto-Iran]].<ref name="Skjærvø 2006">{{Harv|Skjærvø|2006}}</ref> 
 
Beberapa cendekiawan, seperti John Perry, lebih memilih nama ''Iranik'' sebagai nama antropologis untuk keluarga linguistik dan kelompok etnis dari kategori ini (banyak ditemukan di negara [[Iran]] modern), sedangkan ''Iran'' tentang hal-hal yang berkaitan dengan negara itu. Dia menggunakan analogi yang sama seperti dalam membedakan [[Bahasa Jerman|Jerman]] dari [[Rumpun bahasa Jermanik|Jermanik]], dan membedakan [[Bahasa Turki|Turki]] dari [[Rumpun bahasa Turkik|Turkik]].<ref>John R. Perry Iranian Studies Vol. 31, No. 3/4, A Review of the "Encyclopaedia Iranica" (Summer - Autumn, 1998), pp. 517-525</ref>

Penggunaan istilah untuk rumpun bahasa Iran ini diperkenalkan pada tahun 1836 oleh [[Christian Lassen]].<ref>Lassen, Christian. 1936. Die altpersischen Keil-Inschriften von Persepolis. Entzifferung des Alphabets und Erklärung des Inhalts. Bonn: Weber. S. 182.<br>This was followed by [[Wilhelm Geiger]] in his ''Grundriss der Iranischen Philologie'' (1895). [[Friedrich von Spiegel]] (1859), ''Avesta'', Engelmann (p. vii) used the spelling ''Eranian''.</ref> [[Robert Needham Cust]] menggunakan istilah ''Irano-Arya'' pada tahun 1878,<ref>Cust, Robert Needham. 1878. ''A sketch of the modern languages of the East Indies.'' London: Trübner.</ref> dan orientalis seperti [[George Abraham Grierson]] dan [[Max Müller]] membandingkan ''Irano-Arya'' (Iranik) dan ''Indo-Arya'' (Indik). Beberapa cendekiawan dan para ahli bahasa, terutama dari Jerman, telah menghidupkan kembali kesepakatan penamaan itu.<ref>[[Ahmad Hasan Dani|Dani, Ahmad Hasan]]. 1989. ''History of northern areas of Pakistan.'' Historical studies (Pakistan) series. National Institute of Historical and Cultural Research.<br>"We distinguish between the Aryan languages of Iran, or Irano-Aryan, and the Aryan languages of India, or Indo-Aryan. For the sake of brevity, Iranian is commonly used instead of Irano-Aryan".</ref><ref>[[Gilbert Lazard|Lazard, Gilbert]]. 1977. ''Preface'' in: Oranskij, Iosif M. ''Les langues iraniennes.'' Traduit par Joyce Blau.</ref><ref>Schmitt, Rüdiger. 1994. ''Sprachzeugnisse alt- und mitteliranischer Sprachen in Afghanistan'' in: ''Indogermanica et Caucasica. Festschrift für Karl Horst Schmidt zum 65. Geburtstag.'' Bielmeier, Robert und Reinhard Stempel (Hrg.). De Gruyter. S. 168–196.</ref><ref>Lazard, Gilbert. 1998. Actancy. Empirical approaches to language typology. Mouton de Gruyter. {{ISBN|3-11-015670-9}}, {{ISBN|978-3-11-015670-6}}</ref>

== Penggolongan ==
Rumpun bahasa Iran dibagi menjadi beberapa cabang berikut:
*[[Rumpun bahasa Iran Barat|Iran Barat]], dibagi lagi menjadi:
** Barat Daya, di mana [[Bahasa Persia|Persia]] (termasuk Persia Dari dan Tajik, serta Luri) adalah bagian dengan penutur yang dominan;
** Barat Laut, di mana [[Bahasa Kurdi|Kurdi]] adalah bagian dengan penutur yang dominan.
*[[Rumpun bahasa Iran Timur|Iran Timur]], dibagi lagi menjadi:
** Tenggara, di mana [[Bahasa Pashtun|Pashtun]] adalah bagian dengan penutur yang dominan;
** Timur Laut, cabang terkecil, di mana [[Bahasa Ossetia|Ossetia]] adalah bagian dengan penutur yang dominan.

== Rumpun bahasa Iran Kuno ==
Beragamnya bahasa dan etnis [[#Rumpun bahasa Iran Pertengahan|Iran Pertengahan]] menunjukkan bahwa keberagaman bahasa telah ada di antara penutur-penutur bahasa Iran terdahulu. Dari banyaknya bahasa dan dialek tersebut, hanya tiga bukti langsung secara tertulis yang dapat ditemukan yaitu:
* [[Bahasa Avesta]], bahasa kitab [[Avesta]] dan bahasa liturgis [[Zoroastrianisme]].
* [[Bahasa Media]], bahasa yang dituturkan oleh [[bangsa Mede]].
* [[Bahasa Persia Kuno]], bahasa asli orang Iran barat daya yaitu orang [[Persis|Persia]].<ref>Roland G. Kent: "Old Persion: Grammar Texts Lexicon". Part I, Chapter I: The Linguistic Setting of Old Persian. American Oriental Society, 1953.</ref>

== Rumpun bahasa Iran Pertengahan ==
Yang disebut sebagai "bahasa Iran Pertengahan" di sejarah kebahasaan Iran dinilai bermula pada abad ke-4 SM hingga abad ke-9 M. Secara linguistik, bahasa-bahsa Iran Pertengahan dikelompokkan menjadi dua yaitu [[rumpun bahasa Iran Barat|Barat]] dan [[rumpun bahasa Iran Timur|Timur]].

Rumpun Barat diisi oleh bahasa seperit [[bahasa Parthia]] dan [[bahasa Persia Pertengahan]], sementara [[bahasa Baktria]], [[bahasa Sogdiana|Sogdiana]], [[bahasa Khwarezmia|Khwarezmia]], [[bahasa Saka|Saka]], dan [[bahasa Ossetia Lama]] (Skithia-Sarmatia) berada di rumpun Timur. Kedua bahasa di rumpun Barat memiliki keterkaitan linguistik yang dekat. Di sisi lain, rumpun Timur adalah kelompok geografis yang memiliki kesamaan dengan bahasa Avesta. Bahasa-bahasa Timur banyak ditulis dengan aksara turunan [[abjad Aram]] yang dikembangkan dari aksara Aram Kekaisaran Akhemeniyah. Bahasa Baktria merupakan pengecualian, dengan bahasa ditulis menggunakan [[alfabet Yunani]].

Bahasa Persia Pertengahan (Pahlavi) merupakan bahasa resmi dari [[Kekaisaran Sassaniyah]] di Iran. Bahasa Persia Pertengahan digunakan dari abad ke-3 Masehi hingga awal abad ke-10. Bahasa Persia Pertengahan, Parthia, dan Sogdiana juga digunakan sebagai bahasa tulis [[Maniisme]].<ref>Mary Boyce. 1975. ''A Reader in Manichaean Middle Persian and Parthian'', p. 14.</ref>

=={{anchor|Tabel kosakata rumpun bahasa Iran}}Perbandingan==
{| class="wikitable" style="font-size:100%; line-height:1.25em;"
!Kosakata
![[Bahasa Zaza|Zaza]]
![[Bahasa Kurdi Soran|Soran]] 
![[Bahasa Kurmanji|Kurmanji]]
![[Bahasa Pashtun|Pashtun]]
![[Bahasa Tati (Iran)|Tati]]
![[Bahasa Talisi|Talisi]]
![[Bahasa Baluchi|Baluchi]]
![[Bahasa Gilaki|Gilaki]]
![[Bahasa Mazandaran|Mazandaran]]
![[Bahasa Persia Tat|Persia Tat]]
![[Bahasa Luri|Luri]]
![[Bahasa Persia Iran|Persia Iran]]
![[Bahasa Persia Pertengahan|Persia Pertengahan]]
![[Bahasa Partia|Partia]] 
![[Bahasa Persia Kuno|Persia Kuno]]
![[Bahasa Avesta|Avesta]]
![[Bahasa Ossetia|Ossetia]]
|-
|'''''indah'''''
|rınd, xasek
|nayab, cuwan
|rind, delal, bedew, xweşik
|x̌kūlay, x̌āista
|xojir
|ghašang
|dorr, soherâ, mah rang, sharr, juwān
|xujir, xojir
|xoşgel, xojir
|güzəl, ziba, qəşəng
|qəşaŋ, xoşgel
|zibā/xuš-čehr(e)/xoşgel(ak)/ghashanq/najib
|hučihr, hužihr
|hužihr
|naiba
|vahu-, srîra
|ræsughd
|-
|'''''darah'''''
|goni
|xwên
|xwîn, xûn
|wīna
|xevn
|xun
|hon
|Xun
|xun
|xun
|xī(n)
|xūn
|xōn
|gōxan
|
|vohuni-
|tug
|-
|'''''roti'''''
|nan, non
|nan
|nan
|ḍoḍəi, məṛəi
|nun
|nun
|nān, nagan
|nown
|nun
|nun
|nu(n)
|nān
|nān
|nān
|
|
|dzul
|-
|'''''bawa'''''
|ardene
|/anîn, hawerdin, hênan
|anîn
|(rā)wṛəl
|vârden, biyordon
|varde
|âurten, yārag, ārag
|havardən, hardən, avardən
|biyârden
|avardən
|o(v)erden,
|āwurdan, biyār ("(kamu) bawa!")
|āwurdan, āwāy-, āwar-, bar-
|āwāy-, āwar-, bar-
|bara-
|bara, bar-
|xæssyn
|-
|'''''saudara''''' (laki-laki)
|bıra
|brader, bira
|bira
|wror
|bərâr
|bira, boli
|brāt, brās
|berær, barâr
|birâr
|birar
|berar
|barādar
|brād, brâdar
|brād, brādar
|brātar
|brātar-
|æfsymær
|-
|'''''datang'''''
|ameyene
|hatin, were
|hatin, were,
|rā tləl
|biyâmiyan
|ome
|āhag, āyag, hatin
|hamæn, amown
|biyamona, enen, biyâmuen
|amarən
|umae(n)
|āmadan
|āmadan, awar
|awar, čām
|āy-, āgam
|āgam-
|cæwyn
|-
|'''''menangis'''''
|bermayene
|girîn, giryan
|girîn
|žəṛəl
|bərma
|berame, bame
|greewag, grehten
|burme
|birme
|girəstən
|gerevesen, gereva
|gerīstan/gerīye
|griy-, bram-
|barmâdan
|
|
|kæwyn
|-
|'''''gelap'''''
|tari
|tarî/tarîk
|tarî
|skəṇ, skaṇ, tyara
|ul, gur, târica, târek
|toki
|tār
|
|
|tariki
|tārīk
|tārīk, tār
|tārīg/k
|tārīg, tārēn
|tārīk
|sâmahe, sâma
|tar
|-
|'''''putri'''''
|keyne, çêne/çêneke
|kîj, kiç, kenîşk, düet (pehlewanî)
|dot, keç
|lūr
|titiye, dətar
|kinə, kila
|dohtir, duttag
|lâku, kowr, kijâ(

(perempuan) dətər (putri)
|kîjâ(perempuan), deter (putri)
|duxtər
|doxter
|doxtar
|duxtar
|duxt, duxtar
|
|duxδar
|čyzg (<small>[[Bahasa Ossetia Iron|Iron]]</small>), kizgæ (<small>[[Bahasa Ossetia Digor|Digor]]</small>)
|-
|'''''hari'''''
|roce, roje, roze
|řoj
|roj
|wrəd͡z (rwəd͡z)
|revj, ruz
|ruj
|roç
|ruj
|ruz, ruj
|ruz
|ru
|rūz
|rōz
|
|raucah-
|raocah-
|bon
|-
|'''''melakukan'''''
|kerdene
|kirdin
|kirin
|kawəl
|kardan, kordan
|karde
|kanag, kurtin
|gudən, kudən
|hâkerden
|saxtən
|kerde
|kardan
|kardan
|kartan
|kạrta-
|kәrәta-
|kænyn
|-
|'''''pintu'''''
|ber, keyber, çêber
|derge/derke, derga
|derî
|wər
|darvâca
|bə
|dar, gelo, darwāzag
|bər
|dar, loş
|dər
|dər, dar
|dar
|dar
|dar, bar
|duvara-
|dvara-
|dwar
|-
|'''''mati'''''
|merdene
|mirdin
|mirin
|mrəl
|bamarden
|marde
|mireg, murten 
|murdən
|bamerden
|mürdən
|morde
|mordan
|murdan
|
|mạriya-
|mar-
|mælyn
|-
|'''''keledai'''''
|her
|ker, gwêdirêj
|ker
|xər
|astar, xar
|hə, hər
|har, her, kar
|xar
|xar
|xər
|xər
|xar
|xar
|
|
|
|xæræg
|-
|'''''memakan'''''
|werdene
|xwardin
|xwarin
|xwāṛə, xurāk / xwaṛəl
|harden
|harde
|warag, warâk, wārten 
|xowrdən
|xerâk / baxârden
|xardən
|harde
|xordan / xurāk
|parwarz / xwâr, xwardīg
|parwarz / xwâr
|
|hareθra / ad-, at-
|xærinag
|-
|'''''telur'''''
|hak, akk
|hêk/hêlke, tum
|hêk
|hagəi
|merqâna, karxâ
|morqana, uyə
|heyg, heyk, ā morg
|
|merqâne, tîm, balî
|xaykərg
|xā'a
|toxm, xāya ("testicle")
|toxmag, xâyag
|taoxmag, xâyag
|
|taoxma-
|ajk
|-
|'''''bumi'''''
|erd
|zemîn, zewî, ʿerz, erd
|erd, zevî
|d͡zməka (md͡zəka)
|zemin
|zamin
|zemin, degār
|zəmi, gel
|zamîn, bene
|xari
|zemi
|zamīn
|zamīg
|zamīg
|zam-
|zãm, zam, zem
|zæxx
|-
|'''''malam''''' (awal)
|şan
|êware
|êvar
|māx̌ām (māš̥ām)
|nomâzyar, nomâšon
|shav
|begáh
|
|nemâşun
|şangum
|evāra
|begáh
|ēvārag
|êbêrag
|
|
|izær
|-
|'''''mata'''''
|çım
|çaw/çaş
|çav
|stərga
|coš
|čaş,gelgan
|cham, chem
|çum
|çəş, bəj
|çüm
|tīya, çaş
|čashm
|čašm
|čašm
|čaša-
|čašman-
|cæst
|-
|'''''ayah'''''
|pi, pêr
|bawk, bab, babe
|bav, bab
|plār
|piyar, piya, dada
|piya, lala, po
|pet, pes
|piyer, per
|pîyer, per
|piyər
|bua
|pedar, bābā
|pidar
|pid
|pitar
|pitar
|fyd
|-
|'''''takut'''''
|ters
|tirs
|tirs
|wēra (yara), bēra
|târs
|tars
|turs, terseg
|barmas
|taşe-vaşe, tars
|tərsi
|ters
|tars, harās
|tars
|tars
|tạrsa-
|tares-
|tas
|-
|'''''tunangan'''''
|waşti
|desgîran,xwşavest
|dergistî
|čənghol [maskukin], čənghəla [feminin]
|numzâ
|nomja
|nāmzād 
|nowmzəd
|numze
|nükürdə
|
|nāmzād
| -
| -
|
|
|usag
|-
|'''''baik'''''
|weş, hewl
|xwş
|xweş 
|x̌a (š̥a), səm
|xojir, xar
|xoş
|wash, hosh
|xujir, xojir, xorum
|xâr, xeş, xojir
|xuş, xas, xub
|xu
|xoš, xūb, beh
|dārmag
|
|
|srîra
|xorz, dzæbæx
|-
|'''''jari'''''
|engışte/gışte, bêçıke
|engust, pence,angus
|tilî, pêçî
|gwəta
|anquš
|anqiştə
|changol, mordâneg, lenkutk
|
|angus
|əngüşt
|kelek
|angošt
|angust
|
|
|dišti-
|ængwyldz
|-
|'''''api'''''
|adır
|agir/awir, ahir,ayer
|agir
|wōr (ōr)
|taš
|otaş
|âch, atesh, âs 
|taş
|taş
|ataş
|taş, gor
|ātaš, āzar
|âdur, âtaxsh
|ādur
|âç-
|âtre-/aêsma-
|art
|-
|'''''ikan'''''
|mase
|masî
|masî
|kəb
|mâyi
|moy
|māhi, māhig
|mæii
|mâhî
|mahi
|māhi
|māhi
|māhig
|māsyāg
|
|masya
|kæsag
|-
|'''''pergi'''''
|şiayene
|çûn, řoştin, řoyiştin
|çûn
|tləl
|šiyen, bišiyan
|şe
|shoten 
|şown
|şunen / burden
|raftən
|ro
|ro/şo
|şow/row
|ay-
|ai-
|ay-, fra-vaz
|cæwyn
|-
|'''''dewa'''''
|Homa/Huma/Oma, Heq
|Yezdan, Xwedê, Xuda, Xodê, Xwa(y)
|Xwedê, Xweda, Xudê
|Xwədāi
|Xədâ
|Xıdo
|Xoda, Hwdâ
|Xuda
|Xedâ
|Xuda
|xodā
|Xodā, Izad, Yazdān, Baq
|Xudā/Yazdān
|
|baga-
|baya-
|xwycaw
|-
|'''''bagus'''''
|hewl, rınd, weş
|baş, çak, xas
|baş, rind
|x̌ə (š̥ə)
|xâr, xojir
|çok
|zabr, sharr, jowain 
|xujir, xojir, xorum
|xâr, xeş, xojir
|xub, xas
|xu
|xub, nīkū, beh
|xūb, nêkog, beh
|
|vahu-
|vohu, vaŋhu-
|xorz
|-
|'''''rumput'''''
|vaş
|giya/gya
|giya, çêre
|wāx̌ə (wāš̥ə)
|vâš
|alaf
|rem, sabzag
|vaş
|vâş
|güyo
|sozi, çame
|sabzeh, giyāh
|giyâ
|giya
|viş
|urvarâ
|kærdæg
|-
|'''''agung'''''
|gırd/gırs, pil
|gewre,mezin
|mezin, gir
|lōy, stər
|pilla
|yol, yal, vaz, dıjd
|mastar, mazan,tuh
|pila, pile
|gat, pilla
|kələ
|gap
|bozorg
|wuzurg, pīl, yal
|
|vazraka-
|uta-, avañt
|styr
|-
|'''''tangan'''''
|dest
|dest, des
|dest
|lās
|bâl
|dast
|dast
|das, bâl
|das, bāl
|dəs
|das
|dast
|dast
|dast
|dasta-
|zasta-
|k'ux / arm
|-
|'''''kepala'''''
|ser
|ser
|ser
|sər
|kalla
|sə, sər
|sar, sarag, saghar 
|kalle, sər
|kalle, sar
|sər
|sar
|sar
|sar
|
|kalli
|sairi
|sær
|-
|'''''jantung'''''
|zerri/zerre
|dil/dił/dir(Erbil)/zil
|dil
|zṛə
|dəl
|dıl
|dil, hatyr
|dil
|del, zel, zil
|dül
|del
|del
|dil
|dil
|
|aηhuš
|zærdæ
|-
|'''''kuda'''''
|estor/ostor/astor
|asp/hesp/esp, hês(t)ir
|hesp
|ās [male], aspa [female]
|asb, astar
|asp
|asp
|asb, asp
|asp, as
|əs
|asb
|asb
|asp, stōr
|asp, stōr
|aspa
|aspa-
|bæx
|-
|'''''rumah'''''
|key/çê
|mał, xanû, xanig, ghat
|xanî
|kor
|kiya
|ka
|ges, dawâr, log 
|sere, xowne
|sere, xene
|xunə
|huna
|xāne
|xânag
|
|
|demâna-, nmâna-
|xædzar
|-
|'''''lapar'''''
|vêşan/veyşan
|birsî
|birçî, birsî (behdînî)
|lwəga
|vašnâ, vešir, gesnâ
|vahşian
|shudig, shud 
|vəşna, vişta
|veşnâ
|gisnə
|gosna
|gorosne, goşne
|gursag, shuy
|veşnâg
|
|
|
|-
|'''''bahasa''''' (juga '''''lidah''''')
|zıwan, zon, zuan, zuon, juan, jüan
|ziman, zuwan
|ziman
|žəba
|zobun, zəvân
|zivon
|zewān, zobān
|zəvon, zəvân
|zivun, zebun
|zuhun
|zevu
|zabān
|zuwān
|izβān
|hazâna-
|hizvā-
|ævzag
|-
|'''''tertawa'''''
|huyayene
|kenîn/pêkenîn, kenîn,xende,xene
|kenîn
|xandəl/xənda
|xurəsen, xandastan
|sıre
|hendag, xandag 
|purxe, xənde
|rîk, baxendesten
|xəndə
|xana
|xande
|xande, xand
|
|karta
|Syaoθnâvareza-
|xudyn
|-
|'''''kehidupan'''''
|cuye, weşiye
|jiyan, jîn
|jiyan
|žwəndūn, žwənd
|zindәgi
|jimon
|zendegih, zind
|ziviş, zindegi
|zindegî, jan
|həyat
|zeŋei
|zendegi, jan
|zīndagīh, zīwišnīh
|žīwahr, žīw-
|
|gaêm, gaya-
|card
|-
|'''''pria'''''
|mêrdek, camêrd/cüamêrd
|mêrd, pîyaw, cuwamêr
|mêr, camêr
|səṛay, mēṛə
|mardak, miarda
|merd
|merd
|mərd
|mard(î)
|mərd
|piyā
|mard
|mard
|mard
|martiya-
|mašîm, mašya
|adæjmag
|-
|'''''bulan'''''
|aşme, menge (untuk penanggalan)
|mang, heyv
|meh, heyv
|spūgməi (spōẓ̌məi)
|mâng
|mang, owşum
|máh
|alâtiti, mâ
, ,âma
|ma, munek
|ma
|māh
|mâh, mâng, mânk
|māh
|māh 
|mâh-
|måŋha-
|mæj
|-
|'''''ibu'''''
|may, mar
|dayik
|dayik, dê
|mōr
|mâr, mâya, nana
|moa, ma, ina
|mât, mâs
|mâr, mær
|mâr
|may
|dā(ya), dāle(ka)
|mâdar
|mâdar
|dayek
|mâtar
|mâtar-
|mad
|-
|'''''mulut'''''
|fek
|dem 
|dev
|xūla (xʷəla)
|duxun, dâ:ân
|gəv
|dap
|dəhən
|dâhun, lâmîze
|duhun
|dam
|dahân
|dahân, rumb
|
|
|åŋhânô, âh, åñh
|dzyx
|-
|'''''nama'''''
|name
|naw, nêw
|nav
|nūm
|num
|nom
|nâm
|nowm
|num
|num
|num
|nâm
|nâm
|
|nâman
|nãman
|nom
|-
|'''''malam'''''
|şew
|şew
|şev
|špa
|šö, šav
|şav
|šap, shaw
|şow
|şow
|şöü
|şo
|shab
|shab
|
|xšap-
|xšap-
|æxsæv
|-
|'''''membuka'''''
|akerdene
|kirdinewe
|vekirin
|prānistəl
|vâz-kardan
|okarde
|pāch, pabozag 
|va-gudən/kudən
|vâ-hekârden
|vakardən
|vākerde(n)
|bâz-kardan, va-kardan
|abâz-kardan, višādag
|
|būxtaka-
|būxta-
|gom kænyn
|-
|'''''damai'''''
|haşti/aşti
|aştî, aramî
|aştî, aramî
|rōɣa, t͡sōkāləi
|dinj
|aşiş
|ârâm
|aşt
|âştî
|salaməti, dinci
|āş(t)i
|âshti, ârâmeš, ârâmî, sâzish
|âštih, râmīšn
|râm, râmīšn
|šiyâti-
|râma-
|fidyddzinad
|-
|'''''babi'''''
|xoz/xonz, xınzır
|beraz,goraz
|beraz
|soḍər, xənd͡zir (Arabic), xug
|xu, xuyi, xug
|xug
|khug, huk 
|xi
|xî
|xug
|xuk
|xūk
|xūk
|
|
|hū
|xwy
|-
|'''''tempat'''''
|ca
|cê(cêga), ga
|cih, geh
|d͡zāi
|yâga
|vira
|ja, jaygah, hend 
|jiga, jige
|jâ
|cigə, cə
|jā
|jâh/gâh
|gâh
|gâh
|gâθu-
|gâtu-, gâtav-
|ran
|-
|'''''baca'''''
|wendene
|xwendin/xwêndin
|xwendin
|lwastəl, kōtəl
|baxânden
|hande, xwande
|wánag, wānten 
|xowndən
|baxinden, baxundesten
|xundən
|vane(n)
|xândan
|xwândan
|
|
|
|kæsyn
|-
|'''''berkata'''''
|vatene
|gutin, witin
|gotin
|wayəl
|vâten, baguten
|vote
|gushag, guashten 
|gutən, guftən
|baowten
|guftirən, gaf saxtən
|gute(n)
|goftan, gap(-zadan)
|guftan, gōw-, wâxtan
|gōw-
|gaub-
|mrû-
|dzuryn
|-
|'''''saudari'''''
|waye
|xweh, xweşk, xoşk, xuşk, xoyşk
|xwîşk
|xōr (xʷōr)
|xâke, xâv, xâxor, xuâr
|hova
|gwhâr
|xâxur, xâxer
|xâxer
|xuvar
|xuar
|xâhar/xwâhar
|xwahar
|
|
|x ̌aŋhar- "sister"
|xo
|-
|'''''small'''''
|qıc/qıyt, wırd/werdi
|giçke, qicik, hûr, biçûk
|biçûk, hûr
|kūčnay, waṛ(ū)kay
|qijel, ruk
|hırd
|gwand, hurd
|kuçe, kuçi, kuji
|peçik, biçuk, xurd
|küçük, küşkin, kişgələ, kəm
|koçek
|kuchak, kam, xurd, rîz
|kam, rangas
|kam
|kamna-
|kamna-
|chysyl
|-
|'''''putra'''''
|lac, laj
|law/kuř
|kur, law
|d͡zoy (zoy)
|pur, zâ
|zoə, zurə
|possag, baç
|vaçe, rika, rike, pisər
|piser/rîkâ
|kuk
|kor
|pesar, pur
|pur, pusar
|puhr
|puça
|pūθra-
|fyrt
|-
|'''''jiwa'''''
|roh, gan
|can, giyan, rewan, revan
|reh, can
|sā
|rəvân
|con
|rawân
|jown
|ro, jân
|can
|
|ravân, jân
|rūwân, jyân
|rūwân, jyân
|
|urvan-
|ud
|-
|'''''musim semi'''''
|wesar/usar
|behar, wehar
|bihar, behar
|spərlay
|vâ:âr
|əvəsor, bahar
|bārgāh
|vəhâr, bâhâr
|vehâr
|vasal
|behār, vehār
|bahâr
|wahâr
|
|vâhara-
|θūravâhara-
|
|-
|'''''tinggi'''''
|berz
|bilind/berz
|bilind/berz
|lwəṛ, ǰəg
|pilla
|barz, bılınd
|borz, bwrz
|bulənd, bələnd
|bilen(d)
|bülünd
|beleŋ
|boland / bârz
|buland, borz
|bârež
|
|barez-
|bærzond
|-
|'''''sepuluh'''''
|des
|deh/de
|deh
|ləs
|da
|da
|dah
|da
|da
|də
|da
|dah
|dah
|
|datha
|dasa
|dæs
|-
|'''''tiga'''''
|hirê/hiri
|sê
|sê
|drē
|so, se
|se, he
|sey
|su, se
|se
|sə
|se
|se
|sê
|hrē
|çi-
|θri-
|ærtæ
|-
|'''''desa'''''
|dewe
|gund, dêhat, dê, awayî
|gund
|kəlay
|döh, da
|di
|dehāt, helk, kallag, dê
|
|dih, male, kola
|di
|de
|deh, wis
|wiž
|dahyu-
|vîs-, dahyu-
|vîs
|qæw
|-
|'''''ingin'''''
|waştene
|xwastin, wîstin
|xwestin
|ɣ(ʷ)ux̌təl
|begovastan, jovastan
|piye
|loath, loteten 
|xæsən, xæstən
|bexâsten
|xastən, vayistən
|hāse
|xâstan
|xwâstan
|
|
|
|fændyn
|-
|'''''air'''''
|awe/awk, owe, ou
|aw
|av
|obə/ūbə
|âv, ö
|ov, wat(dialek Orandia)
|âp
|ow, âv
|ow
|ou
|ow
|âb
|âb/aw
|aw
|âpi
|avô-
|don
|-
|'''''kapan'''''
|key
|key, kengî(Hewlêrî)
|kengê, kîngê
|kəla
|key
|keyna
|kadi, ked
|ken
|ke
|key, çüvəxti
|ke
|key
|kay
|ka
|
|čim-
|kæd
|-
|'''''angin'''''
|va
|ba, wa (pehlewanî)
|ba
|siləi
|vâ
|vo
|gwáth
|
|vâ
|var
|bād
|bâd
|wâd
|wa
|
|vâta-
|dymgæ / wad
|-
|'''''serigala'''''
|verg
|gurg, 
|gur
|lewə, šarmux̌ (šarmuš̥)
|varg
|varg
|gurk
|vərg
|verg
|gürg
|gorg
|gorg
|gurg
|
|varka-
|vehrka
|birægh
|-
|'''''wanita'''''
|cıni/ceni
|jin, afret, zindage,gyian
|jin
|x̌əd͡za (š̥əd͡za)
|zeyniye, zenak
|jen, jiyan
|jan, jinik
|zan
|zan
|zən
|zena
|zan
|zan
|žan
|
|gǝnā, γnā, ǰaini-,
|sylgojmag / us
|-
|'''''tahun'''''
|serre
|sal/sał
|sal
|kāl
|sâl
|sor, sal
|sâl
|sâl
|sâl
|sal
|sāl
|sâl
|sâl
|
|θard
|ýâre, sarәd
|az
|-
|'''''ya / tidak'''''
|ya, heya, ê / nê, ney, ni
|bełê, a, erê / na, nexêr
|erê, belê, a / na
|Hao, ao, wō / na, ya
|ahan / na
|ha / ne, na
|ere, hān / na
|âhâ,æhæ/na
|are / nâ
|həri, hə / nə
|a, ā / na
|baleh, ârē, hā / na, née
|ōhāy / ne
|hâ / ney
|yâ / nay, mâ
|yâ / noit, mâ
|o / næ
|-
|'''''kemarin'''''
|vızêr
|dwênê, duêka
|duho
|parūn
|azira, zira, diru
|zir, zinə
|zí
|diru
|dîruz
|deydi
|diru
|diruz
|dêrûž
|
|diya(ka)
|zyō
|znon
|-
!Kosakata
![[Bahasa Zaza|Zaza]]
![[Bahasa Kurdi Soran|Soran]] 
![[Bahasa Kurmanji|Kurmanji]]
![[Bahasa Pashtun|Pashtun]]
![[Bahasa Tati (Iran)|Tati]]
![[Bahasa Talisi|Talisi]]
![[Bahasa Baluchi|Baluchi]]
![[Bahasa Gilaki|Gilaki]]
![[Bahasa Mazandaran|Mazandaran]]
![[Bahasa Persia Tat|Persia Tat]]
![[Bahasa Luri|Luri]]
![[Bahasa Persia Iran|Persia Iran]]
![[Bahasa Persia Pertengahan|Persia Pertengahan]]
![[Bahasa Partia|Partia]] 
![[Bahasa Persia Kuno|Persia Kuno]]
![[Bahasa Avesta|Avesta]]
![[Bahasa Ossetia|Ossetia]]
|-
|}

== Referensi ==
{{reflist}}

{{Rumpun bahasa Iran}}
{{Rumpun bahasa Indo-Iran}}
{{Rumpun bahasa Indo-Eropa}}

[[Kategori:Rumpun bahasa Indo-Eropa]]
[[Kategori:Rumpun bahasa Indo-Iran]]
[[Kategori:Rumpun bahasa Iran| ]]