Prasasti Jeru-Jeru

Dari Wikipedia bahasa Indonesia, ensiklopedia bebas
Prasasti Jeru-Jeru (2015)

Prasasti Jeru-Jeru, disebut juga Prasasti Singasari IV,[1] adalah sebuah prasasti yang ditemukan di daerah Singosari, Kabupaten Malang.[2] Prasasti ini memiliki chandrasengkala bulan Bhadrawada tanggal 11 Krsnapaksa tahun 852 Saka, atau 26 Mei 930 M.[1][2][3] Prasasti dalam keadaan cukup baik, namun ada beberapa aksaranya yang aus sehingga agak sulit terbaca.[2]

Prasasti Jeru-jeru ini sekarang tersimpan di Museum Nasional di Jakarta, dengan No. Inventaris D. 70.[2]

Isi[sunting | sunting sumber]

Isi prasasti menyebutkan seorang pejabat bernama Rakryān Hujung telah memohon kepada Raja Sri Maharaja Sri Isyanawikrama Dharmmotunggadewa (Mpu Sindok) agar Desa Jeru-Jeru, yang merupakan anak Desa Linggasutan dan termasuk wilayah kekuasaannya sendiri; dapat menjadi tanah sima (berupa sawah) untuk membiayai bangunan suci Rakryān Hujung, yaitu Sang Śāla di Himad; yang mana permohonan itu dikabulkan raja.[1][3]

Alihaksara[sunting | sunting sumber]

Berikut ini alihaksara prasasti tersebut:[2]

Sisi depan[sunting | sunting sumber]

  1. swasti śakawarṣātīta 852 jeṣṭamāsa tithi ekādaśi kŗṣṇapakṣa tu pa bu wāra, pūrwwastha aświnīnakṣatra aświno dewatā atigaṇḍa yoga i
  2. [rikā diwa]śa rakryān hujung pu madhura manambaḥ i śrī mahārāja śrī īśānawikrama dharmmotunggadewa umalaku ikang wanua i jrujru ranakiwa
  3. ……………….. i langgapundhan watěk hujung, tapak mas su 3 paknanya dharmmakṣetra, pawahani kuśala rakryān hujung sang hyang śāla i himad mangkana sěmbaḥ
  4. rakryān hujung i śrī mahārāja tlas sinanmata matěhěr ta ya pinagěhakan inarpaṇakan rakryān hujung i sang hyang śāla an sīma sa
  5. sang hyang śāla i himad paknānya swatantra tan katamāna deni patih wahuta rāma nāyaka parttaya samgak nguniweḥ saprakāra ni mangilala dra
  6. bya haji ring dangū miśra paramiśra wuluwulu prakāra, pangurang kring padam manimpiki paranakan limus galuh pangaruhan taji watu ta
  7. …….n halu warak rakadut pinilai katanggaran tapa haji airhaji malandang [lea lbělb] kalangkakatak tangkil tŗpan
  8. saluit tuhan ….. ḥ tuha gusali mangrumbai mangguñjai, tuhanambi tuhān huñjaman watu walang pamaṇikan maṇiga sikpan
  9. rumban wilang banua wijikawaḥ tingkěs māwi tuhān juḍi juru jalir niiśra hino wli hapū wli tambang wli pañjut wli haŗng pa
  10. lamak, pakalungkung, urutan, dampulan tpung kawung sungsung pangurang, pasukalas, payungan, pulung paḍi paběsar pagulung pānginna
  11. ngin sipatwilut, pamawaśya, hopan, turunturun, panrāngan, skar tahun, panusuḥ, pahaliman, kḍi walyan, widu mangidung
  12. sambal sumbul, hulun haji, samwapi matakki jro itewammādi tan tamā ri kanang sīma kewala sang hyaug śāla pramāṇā i sa
  13. drabyahajinya kabaiḥ, samangkana ikanang sukhadukha kadyanggāning mayang tan pawuaḥ walū rumambat ing natar wipati wangkay kābunan raḥ
  14. kasawur ing dalan wākcapalā duhilatan, hastacapalā mamtwakan wuriningkikir mamuk mamumpang ludan tutan ḍaṇḍa kuḍaṇḍa bha
  15. ṇḍihaladi bhaṭāra rinālarālaḥ parānani sadrabyahajinya kunang ikā(ng) miśra mañambul mañawring manglākha mangapus mawalangan mata
  16. rub manula wungkuḍu ma…… mangubar manghapū, malurung, magaway rungki payuug wlū ………. pakajang, magaway kisī manganammanam mamubut ma
  17. nawang makalakalā …….. bhaṭāra ri śāla ataḥ pramāṇā i sadrabyahajinya, samangkana ikanang parahu pawalijan 1 masunghar 2
  18. an patuṇḍana banyaga bantal adagang kapas wungkuḍu kapangabantal mabasana kalima bantal anguñjal 1 pandai wsi satarub paṇḍai ma
  19. s 1 paṇḍai tambaga 1 gangśa 1 angulang kbo sawurugan sapi prāṇa 3 wḍus paranggang angulang aṇḍaḥ satarub samangkana drabya sang hyang śāla
  20. tan kna i sang lwani drabya haji saprakāra, irikānang kāla mangasěakan rakryān hujung pasěk pasěk i śrī mahārāja mas su 5 wḍihan
  21. tapis cadar yu 1 muang i taṇḍa rakryān kabaiḥ kapua winaiḥ pasěk pasěk kāyānurūpa rake sirikan dyah amarendra wka dyaḥ balyaug rakryā
  22. n momahumaḥ kāliḥ maḍaṇḍěr pu padma anggěhan pu kuṇḍala tiruan ḍapunta taritip inasěan pasěk mā 1 wḍihan tapiścadar yu 1 sowang
  23. sowang halaran pu guṇottama inasěan pasěk mā 1 wḍihan ragi yu 1 mamrāti hawang wicakṣaṇa manghuri pu paṇḍamuan tilimpik pu da
  24. duka, dalinan pu karṣana winaiḥ pasëk ma 5 wdihan ragi yu 1 sowang sowang wadihati sang dinakara akudur pu balawān winaiḥ pasěk mā 1
  25. wḍihan ragi yu 1 sowang sowang tuhān i wadihati 2 miramiraḥ sang halang palung, halaran sang lbur poḥ tuhān i makudur 2 watu walaing sang ra
  26. māngsa watu kilung sang tpusan winaih pasāk mā 5 wḍihan ragi yu 1 sowang sowang, pangurang i wadihati sang rawungu manunggū sang ba
  27. ……… i makudur sang rakwěl anunggū sang kulumpang winaiḥ pasěk ma 2 ku 2 wḍihan ragi hlai 1 sowang sowang satuhān i ma asaha n juru

Sisi belakang[sunting | sunting sumber]

  1. yakan samgat guṇungan buntut juru wadwā rarai sa(ng) raguyu juru kalula pu bāla, kaṇḍamuhi punta geṣṭa watu waraṇa sa(ng) niti parujar i sirika
  2. n hujung galuḥ i wka wiridiḥ i kanuruhan ………… rakat i sangsang bimala baha( )an pu satyaka i maḍaṇder pu cakra iyanggěhan
  3. tiruan sumuḍan punta sanggama winaiḥ pasěk mā 1 kinabaihan nira, ………. manusuk i wadihati sang pāhan i ma
  4. dur sang ramangsa winaiḥ pasěk mas su 2 mā 8 sowang sowaug pangangkat i sang hyang kudur mas su 5 hop sa( )ni pomahumaḥ pra
  5. ḥ, dakṣiṇa sang hyang brahmā mā 1 sang hyang lambu mā 1 sang hyang susuk wḍihan yu 2 wḍihanire wadihati makudur yu 1 si
  6. lninira yu 2 pātiḥ juru kāliḥ wapah sakayu matab kuci ………nguka winaiḥ pasěk mā 5 wḍihan ragi yu 1 sowang sowang, ma
  7. rujanya pingsor hyang, paskaran winaiḥ mā 2 ku 2 sowang sowang, patiḥ kahyunan bunmaniturussang daměl ……………… pangambar la
  8. si winaiḥ mā 4 wḍihan ragi yu 1 sowang sowang, patiḥ kahyunan maharěp babak rikang kāla sang lāgi winaiḥ mā 5 wḍihan
  9. ragi yu 1 wargga patiḥ anakbi ilu kinannān pasěk sang baruṇā anakbi, sang nani ibu ni sang rapi sang kběk winaiḥ mā 2 ke
  10. n wlaḥ 1 sowang sowang, wargga patiḥ kahyunan lakilaki winaiḥ pasěk hari wangśa, baraṇa, ngura ḍangkal marapi winaiḥ mā
  11. 2 wḍihan hlai 1 sowang sowang, patiḥ pamgat sang jarā, manghambin sang balusyak, winaiḥ pasěk mā 4 wḍihan ragi yu 1
  12. sowang sowang, gusti saśaka nuru banua sang hira panalisan pajamang, maṇiga ikěr, barsahan ……….. winaiḥ mā 2 wḍihan yu
  13. 1 sowang sowang, parujar patiḥ kahyunan bisak parujar patiḥ pamgat babus, parujar patiḥ manghambin ……….. rua
  14. n i pakaraṇān astutī malawa kālaḥ, dangga kāndha pananglar bhoma ………lagas sibar juru kala samba tajung halan
  15. naiḥ mā 1 wḍihan hlai l sowang sowang wahuta panguñjangan sardhawala kamāsihan pu kra ……….. ntan ḍanat winaiḥ
  16. han ragi yu 1 sowang sowang taṇḍa rakryān ilu pinakasākṣī rakakālaḥ kanuruhan dyaḥ mumpawang harapu kulumpang winaiḥ pasěk mās su
  17. 1 mā 4 wḍihan paḍi hlai 1 sowang sowang sang tuhan i kanuruhan sang ra ……. ṇěr sang rayu ………..watakika sapatha winaiḥ mas su 1 mā 4 ki
  18. nabaihānira wḍihan ragi hlai 1 sowang sowang, tpisiring ilu pinakasākṣī rakryān juru gotra i kanuruhan rakai pangambuhan
  19. rakai siñjalan winaiḥ mā 4 wḍihan yu 1 sowang sowang gotra i tampuran sang mādhawa wa ….. dyaḥ dumu muang dyaḥ da ……winaiḥ mā
  20. 2 wḍihan hlai 1 sowang sowang dewata kaki i balaṇḍitung śiwarawi winaiḥ pasěk mā 4 panta i pangawan unggar pramukha, winaiḥ
  21. pasěk mā 4 kinabaihanira patiḥ tpisiring winaiḥ pasěk karūwan i kanuruhan sang kumbil, manghambin sang hiraṇya patiḥ pa
  22. mgat sang prakasita patiḥ i tugaran pangajaran sang māla patiḥ pangkur i waharu sang rangga winaiḥ pasěk mā 4 wḍihan yu 1 sowang so
  23. wang, samangkana kwaiḥnira ilu pinakasākṣī hinanakan kālaning manusuk, i tlasni mangarpaṇakan pasěk i sira kabaiḥ tumama sang mawa
  24. ju haji ring kalangan ring pkěn ri himad maglar saji, sumangaskāra sang hyang susuk sangkapāsakrama dangū manětěk hayam mabantingakan ha
  25. ntiga i sang hyang watu těas susuk, mamamang hyang manapate, ling nira, īndaḥ ta kita kamung hyang i śrī baprakeśwara śrī haricandana
  26. agasti mahāŗṣi sang hyang i daśadeśa urddhamadhaḥ, rawi śaśi kṣiti jala pawana hutāsana, yajamānakāśa dharmma aho
  27. ratra sandhya dwaya, yaṣka rākṣasa piśāca pretāsura garuḍa kinnara gandharwwa, yamabaruṇa kuwaira bāsawa

Sisi samping[sunting | sunting sumber]

  1. ………świno dewa pañśākuśika na
  2. ndīśwara mahākala ṣadwināyaka nā
  3. garājā dūrggadewī caturaśra ananta
  4. surendra hyang kālamŗtyu sakweḥ ta ga
  5. ṇa bhūta kita prasiddha mangrakṣa pŗthi
  6. wī manarīra ri sarwwa śāwa umasuki sarwwa
  7. prāṇa kita sakala sākṣībhūta sthīti
  8. yana sūkṣma, at ŗngěakan iking (sa)
  9. maya sapata sumpaḥ pamangmang mami ri ki-
  10. ta hěyang kabaiḥ yāwat ikanang ngwang durā
  11. cāra tan māg( ) tan makmit umulahu
  12. laha iking sīma nguniwaiḥ dumawuta
  13. iking susuk těas kulumpang tinana
  14. m ning kudur, asing sakawuanganya hadian
  15. hulun gŗhastha wiku yāwat ya bariba
  16. iriking sīma tadwarahan panimwatan ta ri
  17. kamulya pati ringaděgan tampyal ri tngana
  18. n nwahi ri hiringan rantan ususnya ḍa
  19. ḍat sbitakan ḍalmanya ātmānya
  20. tan tmua sāma ing sahasrajanma salnir
  21. ning upadrawa taktak lintaḥ lakay wḍi
  22. t tmahananya pañcamahāpātaka tmunya
  23. i tlas ning manangaskāra kinon sang mapatib
  24. wahuta rāma tpi siring kabaiḥ ma( )tya malu
  25. …….ha yathākrama irikang tkěn pasěk lor
  26. kidul kuluan wetan rikangkala
  27. n ri himad luměkas ta makuŗu

Sisi samping[sunting | sunting sumber]

  1. kaŗu (kapan) maglar kawung sgu paripūrṇna
  2. hara sangkab wulu kaṇḍari kaḍiwa
  3. ……ḍeng hasin ḍeng ra slar capaca
  4. pa rumahan hurang bilulung halahala
  5. ha utiga inari, wuluninggangan miśa
  6. …….tak sasar takiḥ kasyan lgi tě
  7. wangān tlu paranak alapalap i
  8. hara, kuluban tetěp lumkas la si
  9. ra kabaiḥ manaḍah
  10. ……..k pāṇādi tkaring piṇḍa prakāra wi
  11. nuwuhanta sira tamwul ṣaḍḍisa salu
  12. irning tambul saprakāra winuwuhakan
  13. tadanantara pat( )ng manaḍah kinon si
  14. ra kabaiḥ mawasahakangan winaihan
  15. sira jnu skar tlas sangkap muwaḥ sira mana
  16. ḍaḥ yathā sakamenmen rakryān ta
  17. haḍa rikang kāla kapua amintonakan
  18. waṇanya matapukan wuwup pramukha
  19. winaiḥ mā 4 kinabaihanya awa
  20. yang ki lungasuḥ grawaṇa winaiḥ mā
  21. 4 sowang abañol siliwuhan
  22. hitip pramukha winaiḥ mā 4 kina
  23. baihanya, cihnanyan tlas mapagěh
  24. kasīmān nikāng sīma katguhakna nira ka
  25. baiḥ

Lihat pula[sunting | sunting sumber]

Referensi[sunting | sunting sumber]

  1. ^ a b c Soekmono, R. (2005). Candi: fungsi dan pengertiannya. Jendela Pustaka. hlm. 205. ISBN 978-979-3456-12-6. 
  2. ^ a b c d e nGalamediaLABS. "Prasasti Jeru-Jeru". ngalam.id. Diakses tanggal 2022-08-31. 
  3. ^ a b Notosusanto, Marwati Djoened, Poesponegoro, Nugroho (2008). Sejarah Nasional Indonesia Jilid 2: Zaman Kuno. Balai Pustaka (Persero), PT. hlm. 189. ISBN 978-979-407-408-4.