Bathik Semarang
Bathik Semarang inggih menika bathik ingkang dipunprodhuksi kaliyan warga Semarang kanthi motif utawi ikon Kutha Semarang. Bathik Semarang menika warisan budaya ingkang khas lan unik dados idhèntitas budaya. Semarang menika wewengkon ingkang wonten ing Jawa Tengah. Semarang menika ugi kalebet wewengkon indhustri ingkang saé. Saéngga dipunbikak indhustri bathik Semarang menika salah satunggaling cara kanggé nglestantunaken bathik Semarang. Mlebetipun Bathik Semarang menika saking tiyang Walanda ingkang damel masarakat Semarang menika saged damel bathik piyambak.
Sajarah Bathik Semarang[besut | besut sumber]
Bathik Semarang menika sampun wonten nalika zaman Walanda, sak dèrèngipun lan sasampunipun penjajahan saking Jepang. Pangaribawa saking munculipun bathik Semarang menika dipundhasari kaliyan munculipun bathik Walanda nalika abad XVI dumugi XVIII. Bathik Walanda piyambak inggih menika istilah saking ingkang dipun-agem nyebutaken jinisipun motif kanthi campuran saking budaya Walanda ingkang saged berkembang antawisipun saking taun 1840- dumugi taun 1940. Wiwitanipun bathik Walanda menika namung dipundamel kanggé masarakat Walanda lan Indi-Walanda, ananging pasar ugi nyuwun supados Bathik Walanda menika saged dipun-agem kaliyan masarakat sanèsipun Éropah kalèbèt Cina. Produksi saking bathik Walanda menika piyambak dipunsadé wonten wewengkon Pasisir Lèr utaminipun wonten Kutha Pekalongan, Semarang lan wonten sakupengipun. Bathik menika lajeng dipun-namai “Bathik Semarangan”. Idé menika muncul saking para perajin masarakat khususipun Kampung Bathik piyambak ingkang umumipun gadhahi padamèlan wonten bidang kerajinan.
Miturut Sejarawan Univèrsitas Diponegoro Semarang wonten perusahaan bathik, namanipun “Bathik Tan Kong Tién” ingkang ngrembaka wonten ing Semarang nalika abad kaping 20. Salajèngipun taun 1980-an wonten perusahaan bathik “Sri Retno” ingkang cekap penting kanggé indhustri bathik wonten ing Semarang. Salajengipun, bathik Semarang kasusul tèknik bathik printing. Nalikanipun penjajahan Walanda, séntra-séntra produksi menika ajur lan Kampung Bathik menika kobong wonten ing kawasan Bubakan, Kutha Semarang. Kanggé pendhudhuk Jepang antawisipun taun 1942 dumugi 1945 gadhahi andhil kangge nyilépaken bathik Semarang. Ananging kalah saing kaliyan bathik printing ingkang nyebabaken bathik tulis Semarang boten terkenal malih. Saking mriku, bathik Semarang saged tahan dumugi taun 1970. Saweg dipunwiwiti taun 2005 perusahaan Bathik menika ngadég malih kanthi damel sapèrangan motif khas bathik Semarangan. Dipunbandhingaken kaliyan bathik Solo, Yogyakarta lan Pekalongan, bathik Semarang botèn naté ginakaken motif bathik ingkang pakém. Dados wilayah Pesisir Lèr Pulau Jawa, bathik Semarang kagolong bathik Pesisir kanthi motif naturalis kadosta motif kewan, wit-witan, alam lan omah. Sanesipun menika ugi wonten motif Masjid Agung, Manuk Blekok, Bandeng, Lumpia, Tugu Muda, Wihara, Manuk Mérak, lsp. Ananging wonten ciri-ciri motif bathik Semarangan ingkang sami kathi bathik Pesisir sanesipun, umumipun warni bathik Semarang menika kanthi dhasar oren abrit amargi angsal pengaruh saking kabudayan Tiongkok lan Éropah. Motif Tiongkok menika kathahipun ginakaken motif flora kaliyan fauna.[1]
Sapèrangan Séntra Bathik[besut | besut sumber]
Ing History of Bathik Semarang nalikanipun taun 2012 jelasaken menawi wonten sapérangan séntra bathik ing Semarang :
- Franquemont dan Oesterom: Bathik Fraquemont gadhahi anéka warni ingkang warni khasipun inggih menika ijem. Jinis bathik menika gadhahi ciri Éropah, Tiongkok kaliyan Pesisir Ler khususipun Madura. Menawi Bathik Oestorom menika gadhahi ciri khas motif ingkang radi angel. Salah satunggalipun kreasi jinis bathik Osteorom inggih menika motif Sirkus ingkang gambaraken tiyang ingkang nunggang jaran, tiyang ingkang saweg dansa, bangunan ingkang sami kaliyan kastil, wit palma ingkang sampun lengkap kaliyan godhongipun lan manuk ingkang sami kaliyan phoenix.
- Tan Kong Tien: Motif-motif bathik “Batikkerij Tan Kong Tien”inggih menika hasil akulturasu gaya bathik Pesisiran ingkang gadhahi karaktér terbuka kaliyan bathik Kératon. Tuladhanipun motif bathik menika inggih menika Dasar Perang salah satunggalipun bathik Kératon ingkang dicampuri kaliyan motif manuk merak.
- Neni Asmarayani: Neni Asmarayani bikak galeri bathik nalika taun 1970-an wonten ing Semarang kanthi dugèkaken pelukis lan seniman ingkang sampun terkenal kangge nyiptakaken desain. Wonten kalih motif Nuansa Semarang ingkang dipunripta, inggih menika motif Warak Ngéndog lan Pandan Arang.
- Bathik Sri Retno: Bathik Sri Retno menika gadhahi inovasi wonten motifipun. Papan produksi kanggé bathik menika kawontenan ing Semarang, sahèngga jejak khasipun Kutha Semarang dadosaken sumber ide kanggé ngripta motif bathikipun.
- Bathik Semarang 16: Sampun dangu boten wonten, lajeng ing taun 2005 Umi S. Adi Susilo aktif gesangipun bathik menika malih. Atusan motif sampun dipunasilaken kaliyan “Bathik Semarangan 16”, utaminipun motif-motif ingkang enggal lan gayut kaliyan ciri khas Kutha Semarang, kadosta Tugu Mudha, Lawang Sewu, Wit Asem, Blekok srondhol, lsp.
- Kampung Bathik: Kampung bathik inggih menika séntra bathik wonten Semarang ingkang sampun naté unggul nalika jaman Walanda. Botèn namung kampung bathik ingkang dadosaken papan kanggé perajin bathik nanging ugi Bugangan, Rejosari, Kulitan, Kampung Melayu lan Kampung Darat inggih menika kampung ingkang papanipun wonten ing sekitar Kutha Semarang kanthi tempo jaman rumiyin. Biasanipun masarakat Semarang tempo riyin bathik kanthi motif kadosta iwak, kupu-kupu, kembang, bukit lan omah.
- Désa Gemawang: Saking jaman Hindia Walanda, ing wilayah Desa Gemawang panci sampun wonten indhustri bathik ingkang sae. Salajengipun Gunung Ungaran jèbluk antawisipun taun 1800-an, kerajinan bathik menika nyebar ing sapérangan wilayah. Bathik Gemawang milai wonten malih nalikanipun taun 2005. Motif bathik Gemawang ingkang dados ciri khasipun inggih menika motif Kopi, Tala Madu lan Baruklinting. Ananging bahan warni utami bathik Gemawang ginakaken indigo.[1]
Kampung Bathik Semarang[besut | besut sumber]
Kampung Bathik Semarang menika kawontenan ing wilayah Kelurahan Rejomulya, Semarang.[2] Pernahipun wonten mergi Bathik. Nalika wektu penjajahan Kampung Bathik Semarang kedadosan mangsa menangipun dumugi taun 1942 nalika penjajahan Jepang. Kampung Bathik Semarang naté ngalami kobongan ingkang ageng. Nalika kedadosan prastawa kasèbut kampong Bathik boten bikak malih. Dumugi taun 1980an, Kampung Bathik menika dipun kawontenaken malih kaliyan masarakat. Ananging bikakipun boten dangu amargi kawontenan masalah. Ing taun 2006, Kampung Bathik Semarang menika dipunbikak lan dipunkembangaken malin ngantos asilipun cekap saé dumugi sakmenika. Pèrangan menika botèn tèbih kaliyan dukunganipun pèmèrintah dhaérah lewat Dewan Kerajinan Nasional Dhaérah ingkang ngawontenaken pelatian bathik lan sosialisasi bathik Semarangan.[3]
Kampung Bathik ingkang rumiyin gadhahi sejarah rawan maling nanging sasampunipun kerajinan bathik ingkang asli Semarang menika milai bikak lan dadosaken warga kampung menika damèl saben pinggir mèrgi ing kampung Bathik dipunparing hiasan mural ingkang nampilaken motif bathik Khas Semarang, carita pawayangan ugi legenda mula bukanipun Kutha Semarang. Dipungambaraken ugi kadospundi Raden Patah kala rumiyin maringi nama Kutha Semarang. Sanèsipun dados papan kangge mburu anéka kain bathik lan prodhuk olahan kain bathik ingkang khas saking Semarang, ananging wonten ing papan menika ugi dipun-ngawontenaken kursus utawi pelatian bathik kanthi wekdal ingkang boten dangu. Kanggé mlebet menika namung cekap mbayar Rp 25.000,- dumugi Rp 30.000,- kemawon.[2]
Referensi[besut | besut sumber]
- ↑ a b Supriono, Primus (2016). ENSIKLOPEDIA The Heritage Of BATIK Identitas Pemersatu Kebanggaan Bangsa. Yogyakarta: 2016. kc. 94.
- ↑ a b Salina, Artha (2017-08-02). "Kampung Batik, Pusat Kerajinan Batik & Spot Instagramable di Semarang". IDN TIMES. Dibukak ing 2019-10-30.[pranala mati permanèn]
- ↑ Setyanto, Juri (2018-10-09). "Kampung Batik Semarang, Bangkitkan Kembali Batik Semarangan". Potensi Jateng. Dibukak ing 2019-10-30.[pranala mati permanèn]