Prasasti Taji

Dari Wikipedia bahasa Indonesia, ensiklopedia bebas

Prasasti Taji adalah prasasti yang terdiri atas tujuh lempeng tembaga, yang ditemukan di Dukuh Taji, Desa Gelanglor, Sukorejo Ponorogo (Jawa Timur) pada tahun 1868 dengan angka tahun 823 Saka atau 901 Masehi.[1] Kini prasasti ini disimpan di Museum Nasional Indonesia di Jakarta dengan nomor inventaris E. 12. Yang ditemukan hanya lempeng nomor 1, 3, 6, dan 7. Tulisannya hanya terdapat pada satu sisi, kecuali lempeng 7 pada kedua sisi. Aksara dan bahasa yang digunakan Jawa Kuno. Dikeluarkan pada 823 Saka, tepatnya pada tanggal 8 April 901 Masehi, oleh Rakryan i Watu Tihang pu Sanggramadurandara untuk meresmikan sebuah kabikuan bernama Dewasabha yang terletak di desa Taji atas perintah Srī Mahārāja Rake Watukura Dyah Balitung.

Ringkasan Isi[sunting | sunting sumber]

Teks[sunting | sunting sumber]

Alih aksara prasasti Taji telah diterbitkan paling tidak tiga kali: oleh K.F. Holle (1882)[2], J.L.A. Brandes (1913)[3], dan Boechari (1985-1986). Teks yang disajikan di bawah berdasarkan bacaan Boechari.[4]

Lempeng 1

1. // o // swasti śakawarṣātīta 823 caitramāsa. dwitīya kṛṣṇapakṣa. wurukuṅ. pahīṅ. budha. wara. ādityastha. anurādha nakṣatra. mitradewatā. warīyā

2. n yoga. taithilakāraṇa. tatkāla rakryān i watu tihaṅ pū saṅgrāmadhurandara. manusuk lmah kbuan kbuan i taji watək dmuṅ. ukurnya lamwəan wai

3. tan paṅidulnya. ḍpa sihuā 93 kidul paṅabaratnya ḍpa sihuā 112 kaharat paṅalornya ḍpa sihuā 93 lor paṅawetanya ḍpa sihuā 112 anuṅ ma

4. ka lmah ikaṅaṅ lmah anak wanua i taji. ṅaran nikahaṅ malmah. si tukai rama ni tihaṅ muaṅ si padas ibu ni suməg si məṇḍut ibu ni maṅas. si kiṇḍayut rāma ni

5. bərətək. si tawdak tama ni səmək. si kuśala rama ni ṇḍanah. si glo rama ni kulir. si bṅal rama ni kalihan, ubhaya san mata patūt m wuwusnya sakwaihnya.

6. salmah praśama umehakan nikanaṅ lmah muaṅ ikanaṅ rāma i taji kabaih. ubhaya niścita kapua maṅayu bhāgyan sinusuk ikanaṅ lmah de rakryān. nāhan matanya

7. n sinusuk de rakryān ginawai kabikuan. ṅaran ṅikanan kabikuan in dewasabha muaṅ sawah i taji sa lamwit simānikanaṅ kabikuan. ṅaran nikanaṅ sawah iṅ nyū

8. nāhan parəṅnya sinusuk. de rakryān rikanaṅ kāla makon rakryān maṅasəakna pasak pasak i rakryān mapatih sawyawasthāniṅ manusuk simā daṅū. raka

9. rayān ri hino pu bāhubajra pratipakṣa saya. rakryān i sirikin pu samarawikrānta. rakryān i wka pu kutak. saṅ paṁgat tiruan saṅ śiwā 10. stra pu asaṅā. kapua inasəan wḍihan gañjar haji pātra sisi yu 1 simsim prāsāda woh 1 brat su 1 sowaṅ sowaṅ. rake halaran pu hawaṅ.

Lempeng 3

1. kulumpaṅ wḍihan yu 4 mas mā 4 saṅ hyaṅ brahmā wḍihan yu 1 mas mā 1 siṅhal saṅ makudurar arpaṅuyup wḍihan yu 1 tamwakur mesi wəas ku 1 wsi i

2. kət 5 mas mā 4 wəas pada 1 wsi ikat 10 wḍus 1 taṇḍas 1 kumol 1 pras mewak salaran 1 skul dinyun 5 mewak sarwwamāṅsa. ta

3. wur hantru 1 hayam lanan hantiga 4 hapū salimas hawu salimas. dāṅ 1 tarai 1 padyūsan 1 karantiga 1 saragi pewakan 2 waduṅ 1 rimbas 1 patu

4. k 1 tampilan 1 kris 1 hampit 1 gulumi 1 gurumbhāgi 1 pamajha 1 aṅkup 1 dom wsi paṅhatap 1 lukai 1 liṅgis 4 waṅkyul 1 laṇḍuk 1

5. saṇḍi 1 paṅinanan 1 kampil 1 sṛnti 1 dmuṅ irikāṅ kāla pu cintyā anak wanua i gurantiṅ watak ranyū. inaṅsəan wḍihan raṅga yu 1 simsim prāsāda

6. woh brat su 1 saṅ pamgat anakwi rake śrī bharu dyah dhetā inasəan ken buat wetan wlah 1 sīmsim prāsāda woh 1 brat mā 8 taṇḍa rakryā

7. n iṅ burawan tumūt pinaka sākṣī niṅ manusuk sīmā. samgat kayo pu cara. samgat wrgiwrik pu liṅga. rake kiwa pu narawīra. rake padlagan pu tandaṅ. sa

8. mgat paṅharwṅan pu galuṅ. samgat putat pu jagul. samgat hampuṅan pu basu. samgat kiniwaṅ pu bnat. samgat kaliki pu arjja. samgat watu antan pu basa.

9. rake muṅgaṅ pu swaṅ. samgat rimwañcak pu pṛṣṇa. samgat puluṅ kajaṅ pu ananta. kapua winaih wḍihan raṅga yu 1 simsim prāsāda woh 1 brat mā 4 sowaṅ sowaṅ.

10. patih koluṅan nayaka 6 pu halaran rāma ni kapana. pu dānan rāma ni manuṅgaṅ. pu dhanū. pu buatoh rāma ni bolotoṅ. pu wariga rāma ni suruṅ. pu hala

11. ḍiṅ rāma ni komala. winaih wḍihan yu 1 mas mā 4 sowaṅ sowaṅ. anakbinya ken walh 1 mas mā 2 sowaṅ sowaṅ. patih matuha lampuran 2 pu buddha. saṅ watu ma

12. ṅgul. winaih wḍihan yu 1 mas mā 4 sowaṅ sowaṅ. pu grīdha rāma ni nala. pu bayatū rāma ni gutī. winaih wḍihan yu 1 mas mā 4 sowaṅ sowaṅ. patih maṅjuru ...

Lempeng 6

1. piṇḍa prāṇa 392 kapua inagamman wsi urā ruān puluh wsi wsi lima wlas wsi sapuluh wsi isor sowaṅsowaṅ. parṇnah niṅ tinaḍah wəas kadut 57 haḍaṅan 6

2. hayam 100 muaṅ saprakāra niṅ asin asin. ḍeṅ asin. kaḍiwas. kawan. biluṅluṅ. hantiga. rumahan. tuak len saṅkā iṅ jnu. muaṅ skar campaga. puḍa

3. k. skar karamān. ron dinānan tamwai niṅ manaḍah taṇḍa rakryan ron 6 saṅ wahuta. nayaka lampuran. winkas niṅwa

4. huta parujar niṅ patih ron 2. humarap kidul lor niṅ kalaṅan tpi siriṅ niṅ wanua 7 ruaṅṅ uaṅ iṅ sasiriṅ ronya 14 humarap kabarat wetan niṅ kalaṅan tuha

5. paḍahi ron 5 humarap kidul i puṅkuran saṅ mapatih. mūla wuai ron 4 rāma māgamman i taji ron 4. waduā rarai rāmanta ron 5. piṇḍa ron dinānan

6. tamwai niṅ mawaih manaḍaha 15. kahlamanya. iṅ tṛtīya kṛṣṇa. pa. po. wṛ. wāra. winaih ikanaṅ rāma i taji manaḍaha muwah ron dinānan 10. waduā rarai rāmanta.

7. ron 5. rāma jātaka iṅ kabikuan ron 2. reṇanta matuha manuam ron 12. piṇḍa ron kapiṅ rua nikanaṅ rāma manaḍah 29. ika piṇḍa nikanaṅ ron ri

8. kanaṅ paṅan piṅ rua 44. nahaṅ parṇnah taṇḍa rakarayān iṅ burawan masamūha. muaṅ ikanaṅ rāma i taji. mamaṅan maṅinum majnu. maskar. masiwo maṅi

9. gel manawuṅ karuṅ hayam. kapua mahyun taṇḍa rakryan maguyuguywan umarsukhamwak nikanaṅ rāma. i sampun tanḍa rakryān masawuṅan maṅigal ikanaṅ rāma kabaih molih

10. pataṅ kuliliṅ gumanti reṇanta mānigal. molih pataṅ kuliliṅ. mareryan reṇanta maṅigal. umadəg saṅ makudur maṅuyup. umaṅsə̄ ikanaṅ patih wahuta nayaka lampu

11. ran tpi siri[ṅ] muaṅ kalaṅ gusti wariga winkas parujar. sahananiṅ rāma māgman kabaih muaṅ rāma maratā. muaṅ reṇanta matuha rarai hadəan hulun gṛhasta wiku. kapua malu

Lempeng 7, sisi recto

1. ṅguh kumuliliṅi saṅ hyaṅ watu sīmā. muaṅ kulumpaṅ ri sor ni witāna. i nata[r] nikanaṅ kabikuan riṅ dewasabhā. kapua ruməṅəakan de saṅ makudur maṅuyup. ri sampun saṅ makudur manumpa[h]

2. panapatthe. manamwah ikanaṅ rāma kabaih ri saṅ hyaṅ watu sīmā. ri sampunya manamwah kapua ya kabaih umuwah i ronya, nāhan luīrniṅ deniṅ sumusuk ikaneṅ kabikuan riṅ dewasabhā.

3. muaṅ sīmānya sawah lamwit 1 sampuṅ suddha pariśuddha kasusukan nikanaṅ kabikuan ri dewasabhā. muaṅ sīmānya. de rakryān ri watu tihaṅ pu saṅgrāmadhurandhara. winehakanira ya ri

4. anaknira anakbi samgat dmu[ṅ] pu cintyā rake śri bhāru dyah dhetā. sira rumakṣā saṅ hyaṅ dharmma. sira wruha i kayuakna nikanaṅ kabikuan. sira mawnaha karmmanya. samankana deya saṅ karmmaṇya

5. kabaih kapua sira matguha ri swakarmmanira. yāpuan hana mahala rikana āyatana bhatāra. prasamā saṅ karmmanṇya kabaih gumawaya ikanaṅ mananā. yathānyan rahayua. mataṅya rake śrī

6. bhāru atah winaih rakryān i watu tihaṅ irikanaṅ kebikuan. muaṅ sahanani wka rake śrī bhāru. ri dlāha niṅ dlāha sirātah pramāṇā kumayatnākna saṅ hyaṅ dharma. ikana kunaṅ sahanani wka rakryān i

7. watu tihaṅ anuṅ len saṅkā ri rake śrī bhāru. tar ilua rikanaṅ dharmma mua[ṅ] irikanaṅ sīmā. paṅasəana nikanaṅ kabikuan. in parhyaṅan haji iṅ raja. buattajyanya maṅragā kamwaṅ. aṅkan tahu

8. n. muaṅ mas ku 2 panumwasa hasap maknā ri bhatāra riṅ raja. umtua iṅ caitra. samaṅkana mas umtua riṅ aśuji. yāpuan hana sukhaduhkhanya. saṅ marhyaṅ iṅ raja atah gumunadoṣāya.

9. yathānyāyā. yāpuan hana kilalān umuṅgu rikanaṅ kabikuan. baṇyāga wantal. uṇḍahagi. paṇḍai mas wsi tāmra. kaṅsa. macadar maṅulaṅ haḍaṅan sapi wḍus anḍah.

10. pinilai kataṅgaran. samwal mapaḍahi. maṅiduṅ ityawamādi saprakāra niṅ kilalān. pattātah tumamā ri bhaṭāra. yan paṇḍai prakāra pataṅ gusali tumamā ri bhatāra. salwihnya sra

11. hakna ri saṅmaṅilala drabya haji. maṅkanātah parṇnahanikanaṅ kilalān kabaih yanuṅgu rikanaṅ kabikuan riṅ dewasabhā. mataṅyan maṅkana parṇnah. nikanaṅ kilalan kabaih anu

12. graha śrī mahārāja rake watukara dyah balituṅ. i rakryan ri watu tihaṅ pu saṅggrāmadhurandhara. nāhan lwir ni kasaṅskārān nikanaṅ sīma iṅ kabikuan riri dewasabhā muaṅ sīmanya

Lempeng 7, sisi verso

1. sawah mataṅya deyanikanaṅ saṅ caturwarṇna wuluh panawī patih wahuta kalaṅ gusti wariga winkas parujar tuha banua. muaṅ sowāra niṅ rāma maratā anak wanua kabaih katguhakna

2. ntā ikiṅ sīmā i taji kabikuan iṅ dewasabhā. sīmā rakryan i watu tihaṅ yāpuan hana kumirakira kalwurana nikiṅ sīmā. pañcamahāpā[ta]ka paṅguhanya. manurat jayapātra

3. citralekha i dmu[ṅ] saṅ neṣṭi. // o //

Galeri[sunting | sunting sumber]

Lempengan tembaga Taji saat ini disimpan di Museum Nasional Jakarta. Data gambar diperoleh dari perpustakaan digital museum Leiden Belanda. Berikut abklats milik Instituut Kern yang kini disimpan dan didigitalkan oleh Perpustakaan Universitas Leiden.

Referensi[sunting | sunting sumber]

  1. ^ "Bestuurvergadering van Dinsdag, 16 Augustus 1881". Notulen van de Algemeene en Bestuurs-vergaderingen van het Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen. 19. 1881. hlm. 85. 
  2. ^ Holle, K.F. "Kawi Oorkonde". Tijdschrift voor Indische Taal-, Land- en Volkenkunde. 27: 538–548. 
  3. ^ Brandes, J.L.A. (1913). N.J. Krom, ed. Oud-Javaasche Oorkonden. Batavia: Albrecht & Co. hlm. 28–31. 
  4. ^ Boechari (1985-1985). Prasasti Koleksi Museum Nasional Jilid I. hlm. 43–46. 

https://hystoryana.blogspot.com/2020/02/unsur-penanggalan-dalam-data-prasasti.html?m=1 http://satriotomo-gombal.blogspot.com/2019/06/prasasti-taji.html?m=1

Lihat pula[sunting | sunting sumber]